شمارى از آراى غير منطبق بر خلفاى دوازده گانه‌

نظريّه اوّل: حكّام دوران اقتدار سياسى اسلام‌

بيهقى‌[1] و قاضى عيّاض‌[2] گفته‌اند: مقصود از خلفاى دوازده گانه، كسانى اند كه در دوران عزّت خلافت و قوّت اسلام، حكومت كرده‌اند و مردم بر آنان اجماع داشته‌اند. اين دوران تا ايّام حكومت يزيد بن عبد الملك، ادامه داشته است.

طبق اين نظريّه، افزون بر خلفاى راشد، معاويه، يزيد، عبد الملك، وليد، سليمان، عمر بن عبد العزيز، يزيد بن عبد الملك، هشام بن عبد الملك و وليد بن يزيد، مصاديق خلفاى دوازده‌گانه اند.

نقد نظريّه اوّل‌

اشكال‌هايى كه به نظريّه بيهقى و قاضى عيّاض وارد شده، عبارت اند از:

1. هيچ استدلالى بر اين ادّعا ارائه نشده است.

2. مجموع اين افراد، بيش از دوازده نفر است.

3. حتّى بنا بر مبناى خود قائلان، مشخّص نشده است كه چرا امام حسن عليه السلام، معاوية بن يزيد و مروان، از اين جمع خارج شده‌اند و چرا خلفاى عبّاسى در اين مجموعه جاى نگرفته‌اند؟ آيا «كوتاه بودن مدّت خلافت» و يا «تغيير خانواده خليفه»، خليفه را از خليفه بودن ساقط مى‌كند؟!

4. با قطع نظر از حكومت حاكمان اوّليه پس از پيامبر صلى الله عليه و آله، واضح است كه به قدرت رسيدن معاويه و حاكمان پس از او، از طريق زور و قوّه قهريّه بوده است.

از اين رو، چنين حاكمانى (چه امَوى و چه عبّاسى)، شايسته عنوان خلافت پيامبر صلى الله عليه و آله نيستند؛ زيرا مردم بدون اختيار و با اكراه و اجبار، مجبور به پذيرش‌

[1]. دلائل النبوّة: ج 6 ص 520.

[2]. فتح البارى: ج 13 ص 213.