1. مهدويّت در مطالعات اروپايى‌

نخستين تلاش رسمى اروپاييان در شناخت مهدويّت را مى‌توان در فرانسه رديابى كرد. در سال 1968 نخستين كنگره بين‌المللى مستشرقان در باره تشيّع اثناعشرى با عنوان «تشيّع امامى» در استراسبورگ ايالت آلزاس فرانسه برگزار شد. مستشرقان صاحب‌نامى چون هانرى كربن، ويلفرد مادلونگ، رينر گرمليش و آن لمبتون در اين همايش مشاركت داشتند و نيمى از محققان شركت‌كننده در آن از صاحب‌نظران مسلمان شيعى (از جمله امام موسى صدر و عبد الجواد فلاطورى) بودند. نكته در خور توجّه، برگزارى اين همايش پيش از وقوع انقلاب اسلامى ايران كه از اهميت شيعه‌شناسى در اين دوره براى غربيان خبر مى‌دهد. بنا برتصريح عبد الجبّار ناجى همه مباحث اين كنگره حول اعتقاد به آموزه مهدويّت و غيبت امام مهدى عليه السلام در سامراء بوده است.[1] مجموعه مباحث اين همايش با عنوان «تشيّع امامى» بارها در فرانسه چاپ شده است.[2]

ديگر فعاليّت پژوهشى اروپايى در اين زمينه، مقاله «ولايت در نگاه شيعه در دوره غيبت امام» نوشته ويلفرد مادلونگ است كه جُرج مَقدِسى آن را در بخشى از كتاب خودش با عنوان‌ مفهوم ولايت در سده‌هاى ميانه‌[3] آورده است. اين كتاب در سال 1982 م در پاريس نشر يافت. مادلونگ در اين مقاله به تأثير غيبت امام در انديشه سياسى شيعه، بويژه مفهوم قدرت سياسى، پرداخته است.

2. مهدويّت در مطالعات آمريكايى‌

آمريكاييان ديرتر از اروپاييان به مطالعات مهدوى پرداختند و بيشتر تحت تأثير تحولات اجتماعى و سياسى رخ‌داده در منطقه خاورميانه، بويژه ايران، كويت، عراق‌

[1]. التشيع و الاستشراق: ص 288.

[2].

[3].