مقدّمه‌

كاوش و پژوهش در تاريخ حديث شيعه و دوره‌هاى گوناگون و محدّثان بزرگ و ميراث ماندگار آن و نيز عناصر تأثيرگذار بر آن، يكى از رسالت‌هاى مهم پژوهشيان حديث در دوره معاصر است.

پيگيرى و جستجو در مكتب‌هاى حديثى و دوره‌هاى فراز و فرود آنها، در اين ميان، امرى مهم و بايسته است. اخبارگرايى، در سده‌هاى نخستين، شيوه رايج محدّثان و مجتهدان بزرگ شيعه بود كه آثار آن در نگاشته‌هاى كهن حديثى، فقهى، كلامى و اخلاقى نمود يافت. در سده‌هاى يازدهم و دوازدهم هجرى، مكتبى پا به عرصه گذاشت كه ادّعاى پيروى از شيوه كهن عالمان شيعى را مطرح مى‌كرد؛ ولى داراى مبانى خاص در اين وادى بود؛ مبانى‌اى كه اين تفكر را از شيوه محدّثان كهن، متمايز مى‌ساختند.

اين مكتب فكرى- كه امروزه «اخباريگرى» ناميده مى‌شود-، در طول تاريخ نسبتاً كوتاه خويش، با تغييرات جزئى و كلّى نيز روبه‌رو شد، به گونه‌اى كه برخى از نظريّات خاصّ بنيان‌گذاران آن در حوزه فهم و درك قرآن، توسط بزرگان اين مكتب، به چالش كشيده شد و در نهايت، به همّت مرحوم وحيد بهبهانى (رحمه الله) به محاق رفت و با ظهور شخصيتى اصولى همچون شيخ اعظم انصارى (رحمه الله) امكان بروز دوباره را از كف داد.

مكتب اخباريگرى، تأثير گسترده‌اى بر كاوش‌هاى حديثى معاصر خويش داشت و افزون بر آن، آسيب‌ها و چالش‌هاى پيش روى مجتهدان و اصوليان را برنمود و آنان را وادار به تبيين دقيق و منضبط شيوه اجتهاد كرد.