را نقل كرديم تازه همين يكى دو مورد هم نياز به اثبات و دليل دارد.

و شايد سبك تدوين قرآن على- عليه السلام- بر اساس نزول- در اين مورد هم ما را دچار شك كند. چه برسد به آن كه اين نوع تدوين را از دأب پيامبر اكرم بدانيم؛ زيرا اگر پيامبر دستور تدوين قرآن بر اساس تداخل آيات جديد در سوره‌هاى قبلى مى‌داده است. تدوين قرآن امام بر اساس ترتيب نزول نه درست بوده است و نه اساسا امام چنين حقى داشته است. براى اثبات نظر خود شايد بتوانيم از اين آيات استفاده كنيم.

«... اين سوره‌اى است كه آن را فرودآورديم و فرض بر مسلمانان قرار داديم»[1] و ديگر سخن خداوند متعال: «... و هنگامى كه سوره‌اى نازل مى‌گردد عده‌اى مى‌گويند: اين سوره برايمان كداميك از شما افزوده است؟»[2] عبارت: «هنگامى كه سوره‌اى نازل مى‌گردد» در آيات متعددى وجود دارد. و اين كلام خداوند هم مؤيد نظر ما است كه: سوره‌اى مانند سوره‌هاى قرآن بياوريد. و آيات ديگرى از اين قبيل.

ممكن است، در اين نظر بدين گونه مناقشه شود كه اين آيات، حالت كفار را هنگام نزول سوره‌هاى قرآن بيان مى‌كند. ليكن اين كه نزول سوره‌هاى قرآن، دفعى بوده است يا تدريجى آيات از آن ساكت است. آيه سوره «نور» هم اين حكم را دارد.

اما اين مناقشه نادرست است. و مخالفين قرآن و كفار نسبت به آنچه نازل شده است عكس العمل خود را آشكار مى‌كنند نه آن كه موضع خود را موكول به نزول تمام آيات و اتمام سوره كنند. مگر اين كه، لفظ سوره را مطلق بگيريم تا آن كه حتى يك آيه را هم در بر بگيرد اين هم احتمال بعيدى است كه نياز به اثبات دارد.

ترتيب قرآن بر حسب نزول آيات‌

در اين ميان، تنها كسى كه قرآنى بر اساس تاريخ و ترتيب نزول تدوين كرده بود امام على امير المؤمنين (ع) بود اما سخن «عكرمه»- هم انديشه خوارج- كه مى‌گويد: «اگر جن و انس بخواهند قرآن را طبق نزول آن تدوين كنند موفق نخواهند شد[3]» سخن نادرستى است و تدوين قرآن بر اساس ترتيب نزول براى معاصرين پيامبر اكرم- ص- كارى ممكن‌

[1] سوره نور، آيه 1.

[2] سوره توبه، آيه 124.

[3] الاتقان، ج 1، ص 58.