زشت و ناشايست اند.

توضيح، اين كه: هر عمل ناشايستى، اثر خاصّى بر انديشه و روان انسان دارد و تكرار كارهاى زشت، اثر ياد شده را تشديد مى‌كند، تا آن جا كه طبيعت نخستين انسان، به كلّى دگرگون مى‌شود و زنگارهاى ناشى از كارهاى ناشايست، به صورت طبيعت ثانوى با انديشه و روان انسان، همراه مى‌گردند. قرآن، از اين حالت، به «مُهر شدنِ قلب» تعبير مى‌كند.

در آيات گوناگونى، به عوامل ابتلاى انسان به بيمارى «طبع» و «ختم» اشاره شده است؛[1] ليكن مبدأ اصلى همه عوامل اين بيمارى، پيروى از تمايلات نفسانى است كه در اين آيه بِدان اشاره شده است:

أَ فَرَأَيْتَ مَنِ اتَّخَذَ إِلهَهُ هَواهُ وَ أَضَلَّهُ اللَّهُ عَلى‌ عِلْمٍ وَ خَتَمَ عَلى‌ سَمْعِهِ وَ قَلْبِهِ وَ جَعَلَ عَلى‌ بَصَرِهِ غِشاوَةً فَمَنْ يَهْدِيهِ مِنْ بَعْدِ اللَّهِ أَ فَلا تَذَكَّرُونَ.[2]

هيچ ديدى آن كسى را كه هوس خود را خداى خود گرفت و خدا او را با داشتن علم، گم‌راه كرد و بر گوش و قلبش مُهر نهاد و بر چشمش پرده انداخت؟ ديگر بعد از خدا، چه كسى او را هدايت مى‌كند؟! آيا متذكّر نمى‌شويد؟!.

اين سخن، بدين معناست كه هواپرستى سبب مى‌شود كه قلب شخص هوسران، به تدريج، به بيمارى «ختم» و «طبع» مبتلا شود و در نتيجه، گوش عقل و قلب او مُهر و موم و ديده بصيرتش كور شود و بدين سان، راه‌هاى شناخت عقلى و قلبى او مسدود مى‌گردد و در چنين حالى، مرگ معنوى او فرا مى‌رسد و ديگر هيچ اميدى به هدايت او نيست.

[1]. ر. ك: غافر: آيه 35، يونس: آيه 74، اعراف: آيه 110.

[2]. جاثيه: آيه 23.