در بخل بخيل، همين بس كه به خداى خود، بدگمان است. كسى كه به جاى‌گزين شدن [مالى كه مى‌بخشد] يقين داشته باشد، بذل و بخشش مى‌كند.

در تبيين حديثِ ياد شده، چند نكته قابل ذكر است:

1. اين حديث، ريشه در اين آيه دارد كه تصريح مى‌كند:

وَ ما أَنْفَقْتُمْ مِنْ شَيْ‌ءٍ فَهُوَ يُخْلِفُهُ.[1]

آنچه انفاق كنيد، خداوند، آن را جاى‌گزين مى‌نمايد.

2. يكى از آثار مهمّ باورهاى دينى، زدوده شدن صفت رذيله «بخل» و آراسته شدن جان به زيور «جود و سخاوت» است.

3. كسانى كه وعده خداوند متعال را باور دارند، نه تنها پرداخت حقوق واجب مالى، بلكه بذل و بخشش‌هاى مستحب و نيكوكارى نيز بر آنها آسان است.

4. كسانى كه از انفاق مال خود در راه خدا امتناع مى‌كنند، بايد در ايمان خود به خداوند متعال ترديد نمايند.

5. آنچه خداوند متعال، جاى‌گزين مالى مى‌نمايد كه انفاق شده، موجب بركت زندگى است. بنا بر اين، يكى از راه‌هاى زياد شدن روزى و بابركت شدن آن، انفاق است. در حديثى از امام صادق عليه السلام آمده:

الصَّدَقةُ تَقضِى الدَّينَ، و تُخلِفُ بِالبَرَكَةِ.[2]

صدقه دادن قرض را ادا مى‌كند و بركت بر جاى مى‌گذارد.

شايان ذكر است كه وعده خداوند متعال به جاى‌گزين كردن مالى كه انفاق مى‌گردد، بدين معنا نيست كه هر كس مالى را از هر راهى به دست آورد و در هر راهى بذل و بخشش كرد، خداوند، آن را جاى‌گزين مى‌نمايد؛ بلكه مقصود، آن است كه اگر مالى از راه حلال تحصيل شود و در راه حق مصرف گردد، خداوند متعال، آن را جاى‌گزين مى‌نمايد. اين معنا در حديثى از امام صادق عليه السلام با صراحت بيان شده است.[3]

[1]. سبأ: آيه 39.

[2]. ميزان الحكمة: ج 6 ص 222 ح 10522.

[3]. ر. ك: ميزان الحكمة: ج 12 ص 382 ح 20683.