دانست و سخنى را قرين آن نمود.

و اينك نكاتى در شرح آن:

1. اين حديث، ريشه در آيه 9 از سوره زمر: هَلْ يَسْتَوِي الَّذِينَ يَعْلَمُونَ وَ الَّذِينَ لا يَعْلَمُونَ؛ آيا كسانى كه مى‌دانند و كسانى كه نمى‌دانند، يكسان اند؟! دارد. در اين آيه، تشخيص فضيلت علم، بى‌ارزشى جهل و برترى عالم بر جاهل، به داورى بديهى عقل، واگذار شده است. بر اين اساس، معيار ارزش انسان، ميزان دانش اوست؛ امّا معيارِ ارزش علم چيست؟

2. معيار ارزش علم، نقش آن در آسايش بيشتر و زندگى بهتر انسان است. بنا بر اين، ارزش هر عالمى به اندازه ارزش علم اوست. رياضيدان، پزشك، مهندس ساختمان، خيّاط، نقّاش و ساير دانشمندان و هنرمندان، به اندازه‌اى كه علم و هنر آنها در سعادت و زندگى بهتر جامعه نقش دارد، ارزشمند و قابل احترام هستند.

3. باارزش‌ترين علم، دانشى است كه سعادت و آسايش هميشگى انسان را تأمين نمايد. بر اين اساس، علم خداشناسى و دانش‌هاى مرتبط با آن، با ارزش‌ترين علوم، و دانشمندان خداشناس، ارزشمندترين دانشمندان هستند. صدر و ذيل آيه پيش‌گفته، به روشنى بر اين مدّعا دلالت دارد. متن كامل آيه ياد شده، اين است:

أَمَّنْ هُوَ قانِتٌ آناءَ اللَّيْلِ ساجِداً وَ قائِماً يَحْذَرُ الْآخِرَةَ وَ يَرْجُوا رَحْمَةَ رَبِّهِ قُلْ هَلْ يَسْتَوِي الَّذِينَ يَعْلَمُونَ وَ الَّذِينَ لا يَعْلَمُونَ إِنَّما يَتَذَكَّرُ أُولُوا الْأَلْبابِ.[1]

[آيا چنين كسى بهتر است‌] يا كسى كه شب را [به عبادت خدا] به سجود و قيام مى‌پردازد و از [مجازات‌] آخرت مى‌ترسد و به رحمت پروردگارش اميدوار است؟ بگو: آيا كسانى كه مى‌دانند و كسانى كه نمى‌دانند، يكسان اند؟! تنها خردمندان‌اند كه پند مى‌گيرند.

در اين آيه، ابتدا خداوند سبحان، اين سؤال را مطرح فرموده كه آيا انسان‌هاى خداشناسى كه در دل شب، بستر استراحت و خواب ناز را رها مى‌كنند و در محضر

[1]. زمر: آيه 9.