نيابت عبارت است از انجام دادن عملى از طرف ديگرى. به عبارت ديگر اين كه كسى از طرف ديگرى عملى را انجام دهد تا ذمّه كسى كه تكليف بر عهده او آمده، برىء شود. به كسى كه كارى را از طرف ديگرى انجام مىدهد «نايب»، به كسى كه عمل براى او انجام مىشود «منوب عنه» و به كسى كه فردى را براى خود يا ديگرى به نيابت مىگيرد، «مُستنيب» مىگويند. نايب گرفتن ممكن است به وسيله اجير كردن كسى از طريق عقد اجاره، جُعاله، شرط كردن يا راههاى ديگر باشد. همچنين ممكن است كسى به طور تبرّعى و مجّانى عملى را به نيابت از ديگرى انجام دهد. نيابت در عمل عبادى حجّ نيز با شرايطى كه خواهد آمد صحيح و مشروع است، بلكه در مواردى نايب گرفتن واجب است.