مسلمان در ايام حج مى‌تواند به عنوان مؤثرترين عامل مبادله فرهنگى و انتقال فكرها درآيد، به همين دليل در دوران اختناقى كه از ناحيه حكومت بنى‌اميه و بنى‌عباس براى جلوگيرى از نشر احكام اسلامى وجود داشت، مردم با استفاده از فرصتى كه در زمان برگزارى حج پيش مى‌آمد مشكلات و مسائل خود را به وسيله تماس گرفتن با ائمه هدى عليهم السلام و علماى بزرگ دين حل مى‌نمودند.

حج مى‌تواند به عنوان يك كنگره عظيم فرهنگى انديشمندان جهان اسلام را در ايامى كه در آن سرزمين به سر مى‌برند گرد هم آورده و باعث نشر اخبار و آثار اسلام و پيشوايان اسلام گردد.

4- تقويت پايه‌هاى اقتصادى‌

يكى ديگر از ابعاد حج بعد اقتصادى آن است؛ استفاده از مراسم عظيم حج براى تقويت پايه‌هاى اقتصادى كشورهاى اسلامى نه تنها با روح حج منافات ندارد، بلكه يكى از فلسفه‌هاى اين مراسم به شمار مى‌رود. امام صادق عليه السلام در پاسخ «هشام بن حكم» كه از آن حضرت درباره فلسفه انجام حج سؤال نموده است، يكى از فايده‌هاى اين تكليف الهى را انتقال سرمايه‌هاى تجارى از شهرى به شهر ديگر بيان مى‌فرمايد[1]؛ چه امرى بالاتر و شايسته‌تر از اين كه مسلمانان در آن اجتماع يك بازار مشترك اسلامى را پايه‌ريزى نمايند و زمينه‌هاى تجارى و مبادلاتى را در ميان خود به گونه‌اى فراهم سازند كه منافعشان به جيب دشمنان اسلام ريخته نشود و اقتصادشان وابسته به آنها نگردد.

[1]- همان، ص 14، حديث 18