بتپرستی به شکلهای گوناگون و عقاید مختلف تشکیل میداد. آری، گروه انگشت شماری به نام «حنیفان» بر آیین توحید باقی بودند که خود را پیرو آیین ابراهیم علیه السّلام میدانستند و تعداد آنان بسیار کم و در مقابل عرب بتپرست بسیار ناچیز بودند. [1] از زمان حضرت ابراهیم و حضرت اسماعیل، آیین خداپرستی، همراه یک سلسله سنن مذهبی و اخلاقی وارد حجاز شد که مراسم پرشکوه «حج» به احترام کعبه، یکی از آنها بود. بعدها مردی از قبیله «خزاعه» به نام «عمرو بن قصی» که ریاست مکّه را بر عهده داشت آئین بتپرستی را وارد مکّه کرد. این شخص، در سفر خود به شام، دید که «عمالقه» مجسمههای زیبایی را میپرستند و او از کار آنها خوشش آمد و بت زیبایی به نام «هبل» را از شام به مکّه آورد و مردم را به پرستش آن دعوت کرد. [2] بتهای مشهور عرب عبارت بودند از: 1. هبل 2. اساف 3. نائله 4. لات 5. عزّی 6. منات 7. عمیانس 8. سعد 9. ذو الخلصه 10. مناف. علاوه بر اینها، در میان اعراب بتهای معروف دیگری پرستش میشد که گاهی به طایفهای و خانوادهای اختصاص داشت.
علم و دانش در حجاز
مردم حجاز را مردم «امّی» میخواندند. «امّی» به معنای درس نخوانده است، یعنی یک فرد به همان حالتی که از مادر زاییده شده است، باقی بماند. برای شناخت میزان ارزش علم، در میان عرب کافی است بدانید که در دوران طلوع ستاره اسلام، در میان قریش فقط هفده نفر توانایی خواندن و نوشتن داشتند. در مدینه، در میان دو گروه
[1]. سیره ابن هشام، ج 1، ص 122- 123. [2]. همان، ج 1، ص 78- 81. عمالقه گروهی از اعراب پیش از اسلام بودند، که در طول زمان از بین رفتهاند.