اما با این همه، افراد محقق و تیزبین میتوانند با مطالعه همینها- حتی با مطالعه افسانههای ملل مختلف- کلید حلّ بسیاری از مسائل مربوط به اقوام گذشته را، از گوشه و کنار آنها، مانند طبیب حاذق یا قاضی هوشیاری که از قرائن جزئی، پی به نوع «بیماری» یا وضع «متهم» ببرد، کشف کنند. ^^^ پرارزشترین فرازهای تاریخ، صفحاتی است که از زندگانی مردان بزرگ بحث میکند. زندگی آنها، امواج مخصوصی دارد و مملو از انواع حوادث است. آنها بزرگ بودهاند و آنچه مربوط به آنهاست؛ از جمله تاریخشان، بزرگ و با عظمت است، درخشندگی خیره کنندهای دارد، تا آنجا که بخواهیم آموزنده و پرمعنا و اسرارآمیز است. آنها شاهکار آفرینش و خلقتند، زندگیشان هم شاهکار تاریخ و مملو از حماسههای پرشور آفرینش است. آنها غالبا روی نوار مرزی انقلابها و تحولات اجتماعی میزیستهاند، و یا به عبارت صحیحتر انقلابها و تحولها روی نوار زندگی آنها آشکار میشده است، و به همین دلیل آنها حلقههای اتصالی دنیاهای مختلف و متضاد بودهاند و زندگی پرماجرایشان شاهد رنگهای گوناگونی است. ^^^ در میان این مردان بزرگ تاریخ، هیچ یک به اندازه «محمّد» پیامبر بزرگ اسلام صلی اللّه علیه و آله و سلّم زندگی پرموج، پرحادثه و پرانقلاب نداشته است. هیچ یک با این سرعت در محیط خود، و سپس در تمام جهان، چنین نفوذ عمیقی نکرده است. هیچ یک از آنها از میان چنان جامعهای منحط و عقب افتاده، تمدنی آن چنان عالی و شکوهمند به وجود نیاورده، این حقیقتی است که تاریخنویسان شرق و غرب به آن معترفند. مطالعه تاریخ زندگی چنین مرد بزرگی، بسیار چیزها میتواند به ما بیاموزد و