«سید محمد بن حسن استرآبادی»

( رضی استرآبادی) / 000-686ه-.ق.

درباره ی ادیب فرزانه و دانشمند گران مایه «نجم الائمه رضی الدین محمد بن حسن استرآبادی»، آگاهی بسیار اندک در دست است.

همین قدر می دانیم که در «استرآباد» متولد شد. پس از تحصیل مقدمات و ادبیات فارسی و عربی، رهسپار حوزه ی علمیه ی «نجف اشرف» گردید.

در «نجف اشرف» از محضر درس استادان بزرگ بهره برد. آثار ارزشمندی را در «نجف اشرف» تالیف و تصنیف کرد. اما آیا پس از نیل به درجات عالی دانش، به وطن خویش بازگشت یا نه؟ اطلاعی نداریم. حتی سال مرگ وی اختلافی است. سال 684 و 686ه-.ق. را به عنوان تاریخ احتمالی وفات وی ذکر می کنند.

مرحوم «افندی» در «ریاض العلما» پس از توضیحاتی می فرماید: «من یک نسخه ی خطی عتیقه از شرح کافیه ی او را که به خط خودش در آن نوشته بود که به سال 688ه-.ق. آن را تمام کردم.»

اگر این گزارش صحت داشته باشد، باید گفت که وی پس از سال 688ه-.ق. درگذشته است.

در هر صورت، رضی استرآبادی در میان دانشمندان «شیعه» و «سنی» از مقامی ارجمند برخوردار بود. برخی منابع، او را با القاب «فخر اعاجم» و «صدر اعاظم» ستوده اند.

منابع دیگر، رضی استرآبادی را متمایل به «مکتب بصری» در علم نحو دانسته اند. اما انصاف این است که رضی استرآبادی از تعصب به دور بود. هر جا رای کوفیان را درست تشخیص داده است، همان را تایید کرده است. گاهی نظر هردو مکتب را مردود اعلام کرده و نظر خود را با دلیل به اثبات رسانده است.