«عبدالوهاب بن ابراهیم زنجانی جرجانی»

قرن 7ه-.ق.

در نام و تاریخ وفات وی اختلاف شدید وجود دارد. بسیاری از منابع، نام و آثار او را دو یا حتی سه بار تکرار کرده و هر بار به گونه‌ای خاص شرح کرده‌اند. گاهی «عبدالوهاب بن ابراهیم» و گاهی «ابراهیم بن عبدالوهاب» نامیده‌اند.

لقبش را «عز الدین»، «عماد الدین» و «تاج‌ الدین» نوشته‌اند. کنیه‌اش و گاهی کنیه جدش را «ابوالمعالی» خوانده‌اند. به ندرت در برخی منابع، نام «علی» و «محمد» در نیاکانش دیده می‌شود.

نسبتش را «انصاری»، «خزرجی»، «عزی»، «زنجانی»، «جرجانی»، «بغدادی»، «موصلی» و حتی «تبریزی» هم نوشته‌اند. محل تولد و وفاتش نیز چندان مشخص نیست.

تخصصش ادبیات عربی (صرف و نحو) است. اما در برخی منابع آثار ریاضی وی را معرفی کرده و از مهارتش در ریاضیات سخن رانده‌اند.

این همه تشتت و ابهام ناشی از اشتباهات متعددی است که در طی قرون، نویسندگان تذکره‌ها و کتب سیره مرتکب شده و بدون تحقیق مطالبی را درهم آمیخته‌اند.

البته این احتمال وجود دارد که دو تن عبدالوهاب زنجانی و جرجانی بوده است. شاید یکی «عبدالوهاب بن ابراهیم» و دیگری «ابراهیم بن عبدالوهاب» بود، اما شرح‌حال‌نگاران مطالب آنها را درهم کرده‌اند. شاید هم پدر و فرزند بوده‌اند.

از آنجا که برخی فهرست نویسان نسخه‌های خطی نام او را عبدالوهاب بن ابراهیم بن عبدالوهاب نوشته‌اند، احتمال پدر فرزندی آنان تقویت می‌گردد. هم چنین دور از ذهن نیست گفته شود، کتاب تصریف که معروف به «العزی فی التصریف» یا «تصریف العزی» است، نوشته‌ی پدر و «شرح تصریف» و «حاشیه شرح تصریف» نوشته‌ی فرزند بوده است.

نسبت زنجانی، بغدادی، موصلی و جرجانی هم شاید به دلیل سفرها و سکونت‌های او در آن شهرها بوده است. نه اینکه دو یا چند عبدالوهاب زنجانی و بغدادی و جرجانی در یک عصر وجود داشته باشد.

به هر حال هیچ شفافیتی در شرح زندگانی وی وجود ندارد. همین‌قدر مسلم است که در ادبیات صاحب نام بود. در ریاضیات نیز دستی داشت. شاید در «جرجان» زاده شد و در «بغداد» درگذشت. مرگش حدود نیمه دوم قرن هفتم روی داد.

برخی علت مرگ وی را هجوم «مغولان» به سرداری «هولاکوخان» می‌دانند.

ظاهراً در «تبریز» و «بغداد» از محضر «خواجه نصیر الدین طوسی» بهره برده است. هم چنین «خواجه نصیر» به خواهش وی کتاب «التذکره» را نوشته است.