همین مقدار از او می دانیم که حدود سال 338ه-.ق. در «جرجان» قدم به عرصه ی هستی نهاد و هم در آنجا بزرگ شد. آنگاه به ماوراءالنهر سفر کرد و در بخارا نزد «علی ابوبکر قفال» و «ابوبکر اودنی» فقه «شافعی» را خواند.

چون به مقام بلند علمی دست یافت، بر مسند قضاوت نشست و سال ها داوری کرد. مدتی نیز در «نیشابور» به سر برد و از بزرگان دین حدیث شنید و برای دیگران حدیث گفت.

ابوعبدالله جرجانی از «خلف بن محمد خیام»، «محمد بن احمد بن خنب دهقان» و «بکر بن محمد دخمسینی» روایت نقل می کند.

«ابوعبدالله حاکم»، «عبدالرحیم بن احمد بخاری» و چند تن دیگر از وی روایت نقل می کنند.

مرگ وی در بخارا و به احتمال زیاد به سال 403ه-.ق. اتفاق افتاد.

آنچه مسئله را مشکل می نماید، مشابهت شخص دیگری است که «آقابزرگ» در «طبقات» معرفی می کند.

به نظر «آقابزرگ»، «ابوعبدالله حسین بن حسن بن زید بن محمد حسنی حسینی قصبی جرجانی»، از راویان «شیعه» مذهب است و از «شریف ابوالحسین طاهر بن محمد جعفری»، شاگرد «احمد بن عیاش جوهری» (صاحب مقتضب) روایت نقل می کند.

دیگر مشایخ حدیثی وی عبارت اند از: پدرش «حسن» از جدش «زید» از «ابوطیب حسن بن احمد» و هم چنین «شریف ابومحمد حسن بن احمد بن قاسم علوی محمدی».

براساس این گزارش، «ابوجعفر محمد بن حسن بن محمد همدانی»، «شمس الاسلام حسن بن حسین» معروف به «حسکا»، جد «منتجب الدین بن بابویه» و «ابوطالب محمد بن حسین شیخ امین الاسلام طبرسی» از وی روایت می کنند.

خلاصه اینکه «آقابزرگ» وی را «شیعه» و از معاصران «شیخ طوسی» و «نجاشی» معرفی می کند.

آیا به راستی در قرن پنجم ه-. ق. دو تن حسین بن حسن جرجانی وجود داشت که یکی بر مذهب «شافعی» و دیگری بر مذهب «جعفری» تحصیل کرده و زیستند؟

هرچه هست، به دلیل کلی گویی منابع تاریخی و شرح حال نگاری، نمی توان به قطع اظهار نظر کرد. خصوصاً که «آقابزرگ» منابع اطلاعاتی خود را بیان نکرده است. و آنچه درباره ی حسین بن حسن «شافعی» گفته شده است، اختلافی است.

به عنوان مثال در برخی منابع او را ابوعبدالله حسین بن حسن بن علی بن محمد بن حلیم، معروف به حلیمی جرجانی نامیده اند.

قطعاً «آقابزرگ» در معرفی حسین بن حسن بن زید، به کتاب «ریاض العلما»ی «افندی» نظر داشته است؛ زیرا وی می نویسد:

«السید الزاهد ابوعبدالله الحسین بن الحسن بن زید بن محمد الحسینی الجرجانی القصبی کان من مشایخ الشیخ ابی محمد الحسن بن الحسین بن الحسن بن الحسین ابن علی بن الحسین بن موسی بن بابویه القمی و یروی عن ابیه الحسن عن جده زید عن ابی الطیب الحسن بن احمد السبیعی کذا یظهر من بشاره المصطفی...»

اما ظاهراً پیش از «افندی»، «نجم الدین ابوالحسن علی بن ابوالغنائم محمد» در اثر خود «المجدی فی الانساب»، ضمن شمردن اعقاب علی بن زین العابدین، از او نام برده و می نویسد:

«و منهم ابوعبدالله الفقیه الجرجانی ابن الحسن بن زید بن محمد بن علی بن محمد بن علی بن علی بن الافطس.»

شاید با توجه به این تفاوت ها، در «طبقات الفقها»، آن دو حسین را دو شخصیت جداگانه بررسی کرده و شرح حال هر کدام را جداگانه نوشته اند.

آثار:

در معرفی آثار ابوعبدالله حسین بن حسن جرجانی نیز اختلاف نظر وجود دارد.