«تقی استرآبادی»

قرن 10ه-.ق.

در منابع مختلف، چند تن از علما و شعرای «استرآباد» با نام «تقی» و «تقی الدین» ثبت شده است. از آنجا که برخی از آنها در واقع «محمدتقی» هستند، در مدخل ترتیبی خود ذکر خواهد شد. لیکن یک تن با نام «تقی» یا «میر تقی» یا «امیر تقی الدین» شهرت دارد که در اینجا نخست به تثبیت نام وی پرداخته و شرح حالش را به مدخل خود حواله می دهیم.

گویا امیر تقی الدین فرزند «امیر جمال الدین محمد صدر استرآبادی» از سادات قرن دهم ه-. ق. است.

«صبا» به نقل از «تحفه سامی»، نام او را «میر تقی الدین محمد» خلف «امیر جمال الدین حیدری هروی» ثبت کرده است.

لیکن «سام میرزا» در «تحفه سامی» نام شاعر را «امیر تقی الدین محمد» ولد حضرت «امیر جمال الدین صدر» نگاشته است.

«نفیسی»، نام وی را «امیر تقی الدین» نبیره ی «امیر جمال الدین محمد صدر» نوشته است.

از آنجا که «سام میرزا» با او معاصر بود و شاعر از سوی سام میرزا در «هرات» به صدارت و حکومت اشتغال داشت، بنابر این بر نام و حال او آگاه تر است. از این رو نام اصلی وی «محمد» و لقبش «امیر تقی الدین» خواهد بود. لذا به مدخل «امیر تقی الدین محمد» مراجعه شود.

«ابوالفتوح ثابت بن محمد جرجانی»

350-431ه-.ق.

از شرح احوال، آثار، زادگاه و تحصیلات «ابوالفتوح ثابت بن محمد جرجانی»، آگاهی اندکی در دست است. همین قدر می دانیم که در «بغداد» تحصیل کرد و در «اندلس» زیست.

به درستی دانسته نیست که آیا ثابت بن محمد، در «جرجان» زاده شد و پس از رشد و تحصیل مقدمات علوم، به سوی «بغداد» و سپس اندلس حرکت کرد، یا پیش از تولدش، خاندان وی از «جرجان» به «بغداد» مهاجرت کردند.

آنچه مسلم است اینکه وی اصالت جرجانی داشته است. هرچند برخی منابع نسبت عدوی نیز بدو داده اند. «ابن خطیب» او را استرآبادی نیز خوانده است.

همین گزارش ابن خطیب حکایت از آن دارد که ثابت بن محمد پیش از حرکت به سوی اندلس (378ه-.ق.)، در «بغداد» به تحصیل و تکمیل دانش خود اشتغال داشت.

او در «بغداد» از بزرگان ادب و لغت بهره برد. از «ابن‌جنی»، «علی بن عیسی ربعی» و «عبدالسلام بن حسین بصری» در علم زبان و ادبیات عرب، روایت نقل می‌کند.

خود نیز در «بغداد» کرسی درس برپاکرد. اما در پایتخت جهان اسلام ماندگار نشد. به سوی شهرهای غربی حرکت کرد. از آنجا راهی آفریقا و سپس «مغرب» و «اندلس» شد. ظاهراً در 406ه-.ق. به اندلس هجرت کرد و در «غرناطه» سکنا گزید.

او در آنجا مورد توجه «مجاهد بن یوسف عامری»، «ابوالجیش الموفق» قرار گرفت. به دربار شاهان اندلس راه یافت و مقامی بلند پیدا کرد. اما پس از مدتی در کار سیاست و جنگ دخالت کرد و در جریان اختلاف بر سر قدرت، مورد