(مسأله 3194) اگر پدر و فرزند انسان هر دو احتياج به نفقه داشته باشند، آيا پدر مقدم است و لازم است به او نفقه بدهد، يا به صورت واجب كفائى بر آن دو انفاق كند، يا آنچه در توان دارد در ميان آنها تقسيم كند، محلّ اشكال است، بنابر احتياط واجب لازم است احتياط را ترك نكند.

(مسأله 3195) اگر كسى از نفقه دادن به زن و فرزند و پدر و مادر خوددارى كند، آنها و يا ولى آنها ميتوانند نفقه شان را از او مطالبه كنند، اگر خوددارى كند بنابر احتياط واجب به حاكم شرع مراجعه ميكنند، حاكم شرع او را به دادن نفقه وادار ميكند، اگر ممكن نشد، از اموالش برداشت ميكند و نفقه آنها را ميپردازد، اگر امكان پذير نباشد، از مال ديگرى نفقه آنها را پرداخت ميكند تا بعد به او رجوع كند، و در اين صورت معادل نفقه آنها در گردن او به عنوان قرض باقى ميماند.

(مسأله 3196) اگر در فرض ياد شده دسترسى به حاكم شرع نباشد، خود افرادى كه بايد نفقه بر آنها صرف شود، به اين كار اقدام ميكنند، يعنى او را به دادن نفقه وادار ميكنند، اگر ممكن نباشد از مالش برداشت ميكنند، اگر آن هم ممكن نشد از پول ديگرى هزينه ميكنند تا بعد از او بگيرند.

(مسأله 3197) كسى كه بايد نفقه را بپردازد، اگر از روى قصور و يا تقصير آن را پرداخت نكند، به صورت دين بر گردنش نمى ماند، مگر اينكه به قصد مراجعه به او هزينه شود، چنانكه در دو مسأله گذشته بيان شد. در اين مسأله بين همسر و غير او فرقى نيست.

(مسأله 3198) انفاق به ديگر خويشاوندان نيز مستحب است، چنانكه در حديث شريف از امام صادق (عليه السلام) آمده است:

«هر كس نفقه دو دختر، دو خواهر، دو عمّه، يا دو خاله را بر عهده‌