آنها سه صورت هست:

1) وقف آنها بر اين اساس باشد كه آن طبقهاى كه اين بنياد بر آنها وقف شده شخصاً از منافع و ثمرات آنها استفاده كنند، بدون اينكه مالك بشوند، مانند: مدارس دينى كه بر طلاب وقف ميشود، سراهايى كه براى زائران و مسافران وقف ميشود، يا منازلى كه بر اولاد وقف ميشود.

(مسأله 2599) در مثال هاى ياد شده طبقه مورد نظر ميتوانند بر اساس ضوابط تعيين شده در آن اماكن اقامت كنند، ولى نمى توانند كه تملّك نمايند و يا به اجاره دهند. و اگر كسى آنجا را غصب كند، گناه كرده ولى ضامن نمى شود.

2) وقف بر اساس مالكيّت طبقه مورد نظر باشد، به اين معنى كه آن طبقهاى كه بنياد بر آنها وقف شده مالكِ منافع و عايدات آن بشوند. مثل اينكه خانه و يا باغى را براى اولادش وقف كند و تصريح كند كه مال آنها بشود.

(مسأله 2600) در فرض بالا افراد آن طبقه مالكِ منافع آن خانه يا باغ ميشوند، ميتوانند آن را اجاره دهند و آثار مالكيّت بر آنها بار ميشود، و لذا خمس و زكات بر آنها تعلّق ميگيرد.

(مسأله 2601) در فرض ياد شده اگر كسى آنجا را مصادره كند، يا از منافعش استفاده نمايد، و يا موجبات به هدر رفتن منافع آن را فراهم كند، ضامن ميشود.

(مسأله 2602) ظاهراً در مواردى كه طبقه موقوفٌ عليهم افراد فراوان داشته باشد، چنين معنايى از وقف منظور نمى شود، مثل اماكنى كه به طلّاب، علما، سادات، فقرا، زوّار و امثال آنها وقف شده باشد بلكه در مثل‌