(مسأله 1543) خمس در مورد معدن هنگامى واجب ميشود كه ارزش آنچه از يك محل استخراج ميشود، پس از كسرِ هزينه استخراج آن به 20 مثقال طلا (يعنى در حدود 85 گرم طلا) برسد.

سوم: گنج‌

(مسأله 1544) گنج عبارت از مالى است كه از گذشته دور در زير زمين دفن شده و در اثر گذشت زمان از مالك و وارث آن خبرى در دست نيست.

(مسأله 1545) وجوب خمس در گنج منحصر به درهم و دينار است كه مسكوك باشد، پس در طلا و نقره غير مسكوك (مانند شمش طلا) و ديگر جواهرات كه از زير زمين يافت شود، خمس نيست و يابنده آن ميتواند آنها را تملّك نمايد و خمس ندارد، مگر اين كه از مخارج سالانهاش بيشتر باشد.

(مسأله 1546) جواهرات غير مسكوك و آثار عتيقهاى كه از زير زمين در ميآيد، اگر معلوم باشد قبلًا در تملّك مسلمان بوده است، بنابر احتياط واجب بين حكم مجهول المالك و ميراثى كه وارث ندارد، جمع شود.

(مسأله 1547) در گنج هنگامى خمس واجب ميشود كه به حدّ نصاب زكات برسد، يعنى به مقدار 20 دينار و يا 200 درهم باشد.

(مسأله 1548) اگر مجموع درهم و دينار يافت شده، روى هم رفته به ارزش 20 دينار و يا 200 درهم باشد، كفايت نمى كند، بلكه بايد هر يك از آنها به تنهائى به اين حدّ برسد.

چهارم: جواهرات دريائى‌

(مسأله 1549) جواهرات و هر چيز ديگرى كه به وسيله غوّاصى يا ابزار ديگر از دريا و يا رودخانه بيرون آورده ميشود، خمس دارد.

(مسأله 1550) بنابر احتياط واجب، در چيزهايى كه خود به خود از