نام کتاب : بيان در علوم و مسائل كلى قرآن (فارسي) نویسنده : الخوئي، السيد ابوالقاسم جلد : 1 صفحه : 698
(25)
مسئله الامر بين الامرينحسن وشا مى گويد: از حضرت امام رضا(ع) پرسيدم
كه آيا خداوند تمام امور و كارها را به بندگان خويش تفويض و واگذار نموده
است؟ فرمود: نه، خداوند برتر از آن است كه امور خلقت را به مردم وابگذارد.
گفتم: پس خداوند در كارها و اعمال مردم دخالت مى كند و آنان را بر گناهان
مجبور مى سازد؟ امام جواب داد: نه، بلكه خداوند دادگر، داناتر و عادل تر از
آن است كه مردم را به گناه وابدارد، سپس اضافه نمود كه خداوند فرموده است:
اى فرزند آدم! من به اعمال نيك تو از تو نزديك ترم زيرا همه آن ها را با
نيرو، توفيق و وسايل لازمى كه من در اختيارت گذاشته ام، انجام داده اى و به
اعمال زشت و گناهانت از من اولى تر و سزاوارترى.[1] [1]
وافى، 1/ 119: از اين روايت چنين بر مى آيد كه در اعمال و افعال بشر نه
جبرى وجود دارد كه در انجام آن مجبور و بى دخالت باشد و نه تفويض كه در
انجام آن كاملا مستقل باشد و خداوند در آن بى اثر و بى دخالت باشد. بلكه
راه سومى در اين مورد وجود دارد و آن اين كه: در افعال و اعمال بشر، هم
خداوند دخالت دارد كه نيرو، اراده، اختيار، توفيق عمل و ديگر مقدمات و
وسايل لازم را در اختيار بشر مى گذارد و هم خود بشر در اعمال خويش دخالت
دارد كه همه آن ها را با اراده و اختيار خود انجام مى دهد و كننده كار هم
اوست.
منتها همان طوركه در روايت مذكور آمده است، تأثير و دخالت خداوند مهربان در
عبادات و اعمال نيك بشر بيشتر است تا دخالت وى در گناهان زيرا در اعمال
نيك علاوه بر اراده و نيرو، ديگر وسايل لازم را نيز فراهم مى سازد و توفيق
عمل هم عنايت مى فرمايد. تشويق و راهنمايى نيز مى كند ولى در گناهان و
معاصى تنها نيرو و
نام کتاب : بيان در علوم و مسائل كلى قرآن (فارسي) نویسنده : الخوئي، السيد ابوالقاسم جلد : 1 صفحه : 698