ذوالكفل در شهر كوچكى، به نام «كِفل» در ساحل شرقى رود فرات، در استان بابل، حدود پنجاه كيلومترى جنوب شهر حله و ده كيلومترى شمال كوفه، واقع است.

...

نام قديمى اين شهر، «بَرملاحه» است و در منابع جغرافيايى اسلامى، به اين نام، از آن ياد شده است.[292] اما به علت وجود اين زيارتگاه، امروزه به نام «كِفل» شهرت يافته است. برخى از نويسندگان و پژوهشگران معاصر عراقى نيز شهر كفل را منطبق بر منطقه «نُخيله»[293] در صدر اسلام، دانسته‌اند.[294] اما در جاى ديگرى ثابت كرده‌ايم كه نخيله، نه در اينجا، بلكه در نقطه‌اى در غرب كوفه و احتمالًا در محدوده قبرستان وادى‌السلام، بوده است.[295]

مدفون در اين بقعه، براساس متون قديمى و منابع جغرافيايى و تاريخى اسلامى، حضرت حزقيال (ع)، از پيامبران بزرگ بنى‌اسرائيل است. اما گويا با توجه به نظر برخى مفسران كه لقب حزقيال را ذوالكفل دانسته‌اند، اين بقعه، به مرور زمان، به ذوالكفل مشهور گشته و منطقه آن نيز به كفل، تغيير نام يافته است.

گفتنى‌است كه نام ذوالكفل، دو بار در قرآن، در ضمن اسامى برخى از پيامبران، آمده است و علما و مفسران نيز بر پيامبر بودن وى تأكيد دارند. اما واضح است كه ذوالكفل، يك لقب است و درباره نام وى، ميان مورخان و مفسران، اختلاف‌نظر وجود دارد. برخى آن را حزقيال يا الياس و برخى نيز بشر، فرزند حضرت ايوب (ع) دانسته‌اند. در روايتى از امام محمد جواد (ع) نيز ذوالكفل، لقب پيامبرى به نام «عويديا» است كه به عقيده نگارنده اين سطور، منطبق بر «عوبديا» از پيامبران بنى‌اسرائيل است كه قبر وى، در روستاى «سبسطيه» در فلسطين اشغالى، واقع است.

مشهد ذوالكفل (حزقيال)، زيارتگاه كهنى است كه جغرافيدانان و جهانگردان مسلمان‌

[292] . معجم البلدان، ج 1، ص 403.

[293] . براى آگاهى بيشتر درباره نُخيله، ر. ك: حولية الكوفة،« النخيلة معسكر الإمام علي عليه السلام في الكوفة»، رسول كاظم عبدالسادة، صص 64 و 80.

[294] . از جمله، ر. ك: الموسم،« مشهد النبي حزقيال ذو الفكل»، محمد سعيد الطريحى، ص 350؛ مراقد المعارف، ج 1، ص 294.

[295] . ر. ك: پژوهش‌نامه علوى،« پژوهشى در مسير امام على( ع) به صفين و محل جنگ صفين»، احمد خامه‌يار، ص 68.