يحيى بن قاسم كيست؟

همان‌طور كه اشاره شد، كتيبه صندوق مرقد، شخص مدفون يا ساخت مزار را به يحيى بن قاسم بن امام حسن مجتبى (ع) انتساب داده‌اند. اين در حالى است كه حضرت قاسم در صحراى كربلا، به شهادت رسيده و فرزندى به نام يحيى، نداشته است.[1376] بر همين اساسى، برخى احتمال دادند كه شايد اين مكان، مرقد يكى از نوادگان امام حسن مجتبى (ع) باشد.[1377]

ثامر العامرى معتقد است كه مرقد كنونى، براى سيد يحيى بن سيد قاسم بن حسن المثنى بن امام حسن (ع) است.[1378] اما اين ادعا، منشأ صحيحى ندارد؛ زيرا حسن مثنى، فرزندى به نام قاسم نداشته است تا از او، فرزندى به نام يحيى به دنيا آيد. تنها ابوالحسن عمرى نسابه، فرزندى به نام «قسيمه» را براى حسن مثنى ثبت نموده كه همسر حسين بن عبدالله بن عبيد الله ابن عباس بن عبدالمطلب، بوده است.[1379]

درباره شخص مدفون در اين بقعه يا بناى يادبودى كه بدرالدين لؤلؤ براى او ساخت، دو احتمال وجود دارد. از آنجايى‌كه حاكم موصل، براى بزرگان سادات، نمادى از قبر يا مقام در موصل برپا مى‌كرد، مى‌توان دو ديدگاه زير را پذيرفت:

1. مقام سيد يحيى بن قاسم بن محمد الفدان الكبير بن عمر بن يحيى بن حسين ابن زيد الشهيد بن امام زين‌العابدين (ع) كه از خاندان سادات موصل و برادر سيد عبدالله بن قاسم و ابوجعفر محمد، ملقب به «سوسه» و نيز پسر برادر سيد يحيى بن عمر بن يحيى، قتيل شاهى است كه در زهد و تقوا از برجستگان عصر خويش بود و به هرات مهاجرت كرد.[1380]

[1376] . جمهرة انساب العرب، ص 39.

[1377] . دليل العتبات والمراقد فى العراق، ص 197.

[1378] . معجم المراقد و المزارات فى العراق، ص 409.

[1379] . المجدى، ص 36؛ مناهل الضرب، ص 171.

[1380] . المجدى، ص 177.