384. مزار امامزاده ابراهيم بن جعفر صادق (ع)

اين زيارتگاه، به امامزاده‌اى به نام «ابراهيم مجاب»، فرزند امام جعفر صادق (ع) منسوب است. حال آنكه مى‌دانيم ميان امامزادگان و نوادگان امامان، تنها ابراهيم، فرزند محمد عابد، فرزند امام موسى كاظم (ع)، ملقب به «مجاب» بوده است و از سوى ديگر، مورخان و علماى انساب، فرزندى به نام ابراهيم، براى امام جعفر صادق (ع)، ذكر نكرده‌اند. بنابراين انتساب اين بقعه، به امامزاده‌اى كه وجود خارجى ندارد، صحيح به نظر نمى‌رسد.

به عقيده سعيد ديوه‌جى و با استناد به كتيبه‌هاى موجود در اين بنا، اين زيارتگاه در اصل، مسجد و مقبره «ابراهيم مهرانى جرّاحى» و همسرش، حسنه خاتون، دختر قرابلى بوده است كه بعدها بدرالدين لؤلؤ، ساختمان آن را بازسازى كرده و به ابراهيم مجاب، فرزند امام جعفر صادق (ع)، منسوب نموده است. ابراهيم جرّاحى، حاكم قلعه جرّاحيه، از توابع موصل و از هواداران «عدى بن مسافر هكارى»، مؤسس طريقه عدويه بوده است كه بعدها به فرقه يزيديه، تبديل شد. او، اين مسجد و مقبره را در سال 498 ه. ق، ساخت و پس از مرگ، در آن به خاك سپرده شد.[1332]

گفتنى است در اين زيارتگاه، سنگ قبر سياه‌رنگى به ابعاد 33* 15 سانتى‌متر، وجود دارد كه بر آن، نقش مسجدالحرام حك شده است و در حاشيه آن، كتيبه‌اى بيانگر ساخته شدن مسجد و مقبره به دست ابراهيم جراحى، وجود دارد و به علت اهميت آن، به موزه آثار عربى در بغداد، منتقل شد و در آنجا نگهدارى مى‌شود. اين نقش، احتمالًا قديمى‌ترين نقش موجود از خانه كعبه و مسجدالحرام است كه سالم باقى مانده‌[1333] و از نظر هنرى و معمارى، از اهميت ويژه‌اى برخوردار است.

385. مزار امامزاده ام‌كلثوم دختر امام على (ع)

اين زيارتگاه كه نزديك قلعه موصل قرار دارد، با عنوان دختر امام على (ع) و همسر

[1332] . الموصل فى العهد الاتابكى، ص 159.

[1333] . همان، ص 160.