به گفته ابن‌نديم، على بن يقطين در سال 124 ه. ق، در كوفه به دنيا آمد.[577] در منابع تاريخ اسلام، نام وى نخستين بار در دوران مهدى عباسى، به چشم مى‌خورد و به گفته طبرى، مهدى او را به رياست ديوان «زمام الازِمّه» كه مسئوليت اين ديوان، بازرسى و رسيدگى بر دواير دولتى بود، گماشت.[578]

شيخ طوسى در رجال خود، على ابن يقطين را در شمار ياران امام موسى كاظم (ع) ذكر كرده است.[579] كشى نيز روايات متعددى از امام هفتم (ع) درباره على آورده كه در آنها، به نيكى از وى ياد شده است و امام، بارها او را به بهشت وعده داده و برايش طلب رحمت كرده است. همچنين به او سفارش كرد كه به هم‌كيشان خود، يارى كند. على بن يقطين نيز به امام وعده كمك به شيعه را داد و حتى مخفيانه، اموالى را براى امام (ع) مى‌فرستاد.[580] كلينى نقل مى‌كند كه وى، ماليات را آشكارا از شيعيان مى‌گرفت و پنهانى به آنها برمى‌گرداند.[581]

على بن يقطين از همكارى با خلفا، ناراحت بود و امام او را دلدارى مى‌داد و به او مى‌فرمود: «خداوند، كنار ظالمان، خوبانى دارد تا از اوليايش، دفع شر كنند و تو اين‌گونه‌اى».[582] شيخ مفيد، دو خبر درباره علم غيب امام كاظم (ع) و نجات على بن يقطين از توطئه خبرچينان هارون آورده است كه يكى به وضو گرفتن وى به روش اهل‌سنت و ديگرى، به لباس اهدايى هارون مربوط است.[583]

افزون‌بر على بن يقطين، دو تن از برادران وى، خزيمه و يعقوب، از فرزندان يقطين‌

[577] . الفهرست، النديم، ص 279.

[578] . ر. ك: دولتمردان شيعه در دستگاه خلافت عباسى، ص 71.

[579] . رجال الطوسى، ص 340.

[580] . اختيار معرفة الرجال، ص 430.

[581] . الكافى، ج 5، ص 112.

[582] . اختيار معرفة الرجال، ص 433. همچنين رك: الكافى، ج 5، صص 110- 112.

[583] . الارشاد، ج 2، صص 225 و 227.