تشابه اسمى، مدفن زبيده دختر هارون جوينى و همسر ظهيرالدين محمد بن حسن حنبلى صرصرى، دانسته‌اند.[1330]

اما براساس ديدگاهى كه محمد سعيد راوى، مطرح كرده است‌[1331] و پس از وى، مصطفى جواد و ساير پژوهشگران عراقى، آن را پذيرفته‌اند،[1332] صاحب اين مقبره، زمرد خاتون، مادر خليفه عباسى، الناصر لدين الله است كه در سال 599 ه. ق، درگذشت و در آرامگاه خود، نزديك قبر معروف كرخى، به خاك سپرده شد.[1333]

كنار او در اين مقبره، شخصيت‌هاى ديگرى نيز دفن شده‌اند كه از آن جمله، مى‌توان به بنفشه، دختر عبدالله (متوفاى 598 ه. ق)، كنيز خليفه عباسى المستضي‌ء[1334] و نيز ابوالحسن على، ملقب به «ملك المعظم» (متوفاى 612 ه. ق)، وليعهد الناصر عباسى‌[1335] اشاره كرد.

گفتنى است زمرد خاتون، كنار مقبره خود، مسجد و مدرسه‌اى نيز بنا كرده بود كه ساختمان آن، به مرور زمان، به ويرانه تبديل شد. در دوره عثمانى، سليمان پاشا، والى بغداد، مصالح و بخش‌هاى باقى‌مانده از بناى ويرانه مسجد را در ساختن ديوار شهر بغداد، استفاده كرد و بدين ترتيب، از مجموعه معمارى زمرد خاتون، تنها مقبره وى باقى ماند.

مقبره زمرد خاتون، از آجر ساخته شده و بناى آن هشت ضلعى به ارتفاع 5/ 9 متر است كه بر آن، گنبد مضرّس زيبايى به ارتفاع 30/ 13 متر به چشم مى‌خورد. اين گنبد، از نمونه‌هاى برجسته گنبدهاى مضرس، به شمار مى‌آيد.

[1330] . ر. ك: دليل خارطة بغداد المفصّل، ص 170.

[1331] . خير الزاد، ص 470.

[1332] . دليل خارطة بغداد المفصل، ص 170؛ مراقد بغداد، ص 98؛ العمارة العربية الاسلامية، الخصائص التنظيمية للمقرنصات، ص 46.

[1333] . مرآة الزمان في تواريخ الاعيان، ج 22، ص 129؛ تاريخ الاسلام، ج 42، ص 386.

[1334] . مرآة الزمان في تواريخ الاعيان، ج 22، ص 125.

[1335] . همان، ص 205؛ الكامل فى التاريخ، ج 12، ص 308.