گفتار دوم:

80. آستان مقدس حضرت عباس (ع)

تاريخچه آستان مقدس‌

از جزئيات نخستين بناى ساخته شده بر قبر حضرت عباس (ع)، و نيز روند تعميرات و بازسازى‌هاى اين آستان مقدس تا دوره صفويه، آگاهى‌هاى زيادى در دست نيست. اما مى‌توان تصور كرد كه همواره كسانى كه به بازسازى و توسعه حرم سيدالشهدا (ع) توجه داشته‌اند، به بازسازى حرم حضرت عباس (ع) نيز اهتمام داشته‌اند.

بر اين اساس، برخى نويسندگان دوره اخير، از ساخته شدن بارگاه حضرت عباس (ع) به دست مختار و بازسازى آن به دست زيد داعى و سپس در دوره آل‌بويه، سخن گفته‌اند.[594] البته در منابع كهن و دست اول تاريخى، آشكارا از چنين اقدامى، سخن به ميان نيامده است. اما با توجه به اهتمام آل‌بويه به خدمات اجتماعى و عمرانى و احداث بناهاى معمارى، نظير مساجد و نيز اهتمام آنان به گسترش تشيع و توجه به علما و سادات شيعه، صورت گرفتن اين اقدام از سوى آنان، بعيد نيست.

به هر حال، مسلم است كه در دوره صفويه، تحول ويژه و چشمگيرى به بازسازى و توسعه بارگاه حضرت عباس (ع) شكل گرفت. در اين دوره، شاه طهماسب صفوى، دستور كاشى‌كارى گنبد را داد و رواق و صحن را بازسازى كرد و ايوانِ حرم را ساخت. سپس در سال 1153 ه. ق، نادرشاه افشار، هديه‌هاى فراوانى به اين آستان مقدس، هديه نمود و بخش‌هايى از حرم را آينه‌كارى كرد. در سال 1172 ه. ق، وزير وى به زيارت كربلا رفت و صندوقچه روى قبر و رواق‌هاى حرم را بازسازى كرد.[595]

در سال 1259 ه. ق، محمدعلى شاه، پسر سلطان ماجدشاه، از شاهان هند، گنبدخانه حرم حضرت عباس (ع) را نوسازى كرد. پس از هجوم وهابى‌ها در سال 1216 ه. ق،

[594] . تاريخ جغرافيايى كربلاى معلا، صص 181 و 182.

[595] . تاريخ مرقد الحسين والعباس( عليهما السلام)، ص 263.