فصل چهارم در بيان قبر حقيقى‌

در توضيح مرام مراراً به تفصيل گفتيم كه انسان يا با حركت جوهريه به موت طبيعى از دار طبيعت بيرون مى‌رود، و يا در اثناى حركت، با اينكه قابليت ادامه حركت را دارد اما بدون طى طريق بر اثر آفتى كه بر او وارد مى‌گردد، موت اخترامى و اجل معلق برايش حاصل مى‌شود و از اين دنيا رحلت مى‌كند؛ خروج انسان از اين جهان به هر شكلى كه باشد، به معناى دخول او در عالم قبر است و عالم قبر، همان عالم برزخ است. از امام صادق عليه السلام پرسيدند: قبر چيست؟ فرمود:

«القبر هو البرزخ» [2]

البته اين قبرى كه بايد رو به قبله باشد و چگونه بايد كنده شود، اينها احكام فقهى قبر عالم دنياست و به خاطر احترام به جمادى است كه سابقاً بدن مؤمن بوده و با آن ارتباط داشته و الآن هم احترام دارد؛ در نتيجه خانه اين جماد محترم كه محل اوست نيز محترم است، البته اين معنى در اينكه الآن هم اين جماد، بدن انسان باشد و همين قبر، دار سؤال و آرامگاه مؤمن باشد دخالت ندارد، به همين دليل، كفش و كلاه مؤمن هم احترام دارد.

اما آن قبرى كه سؤال و جواب و يا الم و غم و يا سرور و شادى دارد، در نشئه طبيعت نيست، بلكه در نشئه برزخ و عالم مثال است.

[1] اسفار، ج 9، ص 218.

[2] بحار الانوار، ج 6، ص 218، حديث 12.