مثلًا يك من گندم خوب را به يك من و نيم گندم خوب مثل آن، بخواهد نسيه بفروشد و براى فرار از ربا، چيزى بر يك من گندم علاوه كند، جايز نيست.

مسأله 2075- اگر چيزى را كه مثل پارچه با متر و ذرع مى‌فروشند يا چيزى را كه مثل گردو و تخم‌مرغ با شماره معامله مى‌كنند، بفروشد و زيادتر بگيرد مثلًا ده تا تخم‌مرغ بدهد و يازده تا بگيرد اشكال ندارد.

مسأله 2076- جنسى را كه در بعضى از شهرها با وزن، يا پيمانه مى‌فروشند و در بعضى از شهرها با شماره معامله مى‌كنند اگر در شهرى كه آن را با وزن يا پيمانه مى‌فروشند زيادتر بگيرد ربا و حرام است و در شهر ديگر ربا نيست.

مسأله 2077- اگر چيزى را كه مى‌فروشد و عوضى را كه مى‌گيرد از يك جنس نباشد زيادى گرفتن اشكال ندارد، پس اگر يك من برنج بفروشد و دو من گندم بگيرد معامله صحيح است.

مسأله 2078- اگر جنسى را كه مى‌فروشد و عوضى را كه مى‌گيرد از يك چيز عمل آمده باشد، بايد در معامله زيادى نگيرد، پس اگر يك من روغن بفروشد و در عوض آن يك من و نيم پنير بگيرد، ربا و حرام است و احتياط واجب آن است كه اگر ميوه رسيده را با ميوه نارس معامله كند زيادى نگيرد.

مسأله 2079- جو و گندم در ربا يك جنس حساب مى‌شود، پس اگر يك من گندم بدهد و يك من و پنج سير جو بگيرد، ربا و حرام است. و نيز اگر مثلًا ده من جو بخرد كه سر خرمن ده من گندم بدهد، چون جو را نقد گرفته و بعد از مدتى گندم را مى‌دهد، مثل آن است كه زيادى گرفته و حرام مى‌باشد.

مسأله 2080- اگر مسلمان از كافرى كه در پناه اسلام نيست ربا بگيرد اشكال ندارد و نيز پدر و فرزند و زن و شوهر مى‌توانند از يكديگر ربا بگيرند.

شرايط فروشنده و خريدار

مسأله 2081- براى فروشنده و خريدار شش چيز شرط است: اول: آن كه بالغ باشند. دوم: آن كه عاقل باشند. سوم: آن كه حاكم شرع آنان را از تصرف در اموالشان جلوگيرى نكرده باشد. چهارم: آن كه قصد خريد و فروش داشته باشند پس اگر مثلًا به شوخى بگويد مال خود را فروختم، معامله باطل است. پنجم: آن كه كسى آنها را