هفتم: آن كه كسى بگويد صبح شده و انسان به گفته او يقين نكند، يا خيال كند شوخى مى‌كند و كارى كه روزه را باطل مى‌كند انجام دهد، بعد معلوم شود صبح بوده است.

هشتم: آن كه به گفته كس ديگر كه عادل باشد افطار كنند، بعد معلوم شود مغرب نبوده است.

نهم: آن كه در هواى صاف بواسطه تاريكى يقين كند كه مغرب شده و افطار كند بعد معلوم شود مغرب نبوده است، ولى اگر در هواى ابر به گمان اين كه مغرب شده افطار كند، بعد معلوم شود مغرب نبوده، قضا لازم نيست.

دهم: آن كه براى خنك شدن، يا بى‌جهت مضمضه كند يعنى آب در دهان بگرداند و بى‌اختيار فرو رود، ولى اگر فراموش كند كه روزه است و آب را فرو دهد، يا براى وضو مضمضه كند و بى‌اختيار فرو رود، قضا بر او واجب نيست.

مسأله 1689- اگر غير آب چيز ديگرى را در دهان ببرد و بى‌اختيار فرو رود يا آب داخل بينى كند و بى‌اختيار فرو رود، قضا بر او واجب نيست.

مسأله 1690- مضمضه زياد براى روزه‌دار مكروه است و اگر بعد از مضمضه بخواهد آب دهان را فرو برد، بهتر است سه مرتبه آب دهان را بيرون بريزد.

مسأله 1691- اگر انسان بداند كه به واسطه مضمضه بى‌اختيار، يا از روى فراموشى آب وارد گلويش مى‌شود، نبايد مضمضه كند.

مسأله 1692- اگر در ماه رمضان، بعد از تحقيق يقين كند كه صبح نشده و كارى كه روزه را باطل مى‌كند انجام دهد، بعد معلوم شود صبح بوده قضا لازم نيست.

مسأله 1693- اگر انسان شك كند كه مغرب شده يا نه، نمى‌تواند افطار كند، ولى اگر شك كند كه صبح شده يا نه، پيش از تحقيق هم مى‌تواند كارى كه روزه را باطل مى‌كند انجام دهد.

احكام روزه قضا

مسأله 1694- اگر ديوانه عاقل شود، واجب نيست روزه‌هاى وقتى را كه ديوانه بوده قضا نمايد.

مسأله 1695- اگر كافر مسلمان شود، واجب نيست روزه‌هاى وقتى را كه كافر