كتاب جعاله‌

جعاله عبارت است از ملتزم شدن به عوض معلومى بر عمل محلل مقصود (كارى كه حلال و مورد قصد و توجه باشد) يا عبارت از انشاء نمودن التزام به آن، يا قرار دادن عوض معلومى بر چنين كارى است و امر سهل است (و تعريف آن اهميت چندانى ندارد). و به ملتزم: جاعل؛ و به كسى كه آن كار را انجام مى‌دهد: عامل؛ و به عوض: جعل و جعليّه گفته مى‌شود. و جعاله به ايجاب احتياج دارد و آن هر لفظى است كه دلالت بر آن التزام بكند. و ايجاب يا عام است مثل اينكه بگويد: «هر كس مثلًا چهارپاى من را برگرداند يا لباسم را بدوزد يا ديوارم را بسازد برايش چنين (چيزى) است». و يا خاص است مانند اينكه به شخصى بگويد: «اگر مثلًا چهارپايم را برگردانى، برايت چنين (چيزى) است». و احتياج به قبول ندارد حتى در ايجاب خاص.

مسأله 1- بين اجاره بر عمل و جعاله فرق‌هايى است: از آن جمله اينكه: در اجاره با خود عقد مستأجر، عمل را بر اجير مالك مى‌شود و اجير، اجرت را بر مستأجر مى‌شود، بخلاف جعاله، زيرا جعاله اثرى ندارد جز اينكه عامل بعد از انجام عمل، جعلى را كه بر جاعل قرار داده شده استحقاق مى‌يابد. و از آن جمله اين است كه اجاره از عقود است و جعاله بنابر اقوى، از ايقاعات است.

مسأله 2- جعاله، مانند اجاره بر هر كارى كه حلال و در نظر عقلا مورد قصد و توجه باشد، صحيح است. پس جعاله بر حرام و بر چيزى كه نزد عقلا بيهوده است و بذل مال در مقابل آن سفاهت (بى‌خردى) است صحيح نيست، مانند رفتن به جاهاى خوفناك، و بالا