مالك مى‌شود) در آخر سال پنج شتر، يك گوسفند، و در آخر سال بيست و شش شتر جديد، يك بنت لبون؛ واجب است و پس از اين، سال پنج شتر را رها كرده و براى همه شترها از نو يك سال قرار مى‌دهد. و همچنين است اگر در بين سال، نصاب مستقلّى را مالك شود، مثل سى و شش يا چهل و شش و به همين منوال. و آغاز سال نتاج (نوزادان گوسفند يا گاو و شتر) و يا ملك جديد، وقتى است كه آخرين عدد كه با آن نصاب كامل مى‌شود- اگر به تدريج و پراكنده حاصل مى‌شوند- به دست آيد. و در صورت دوم (كه ملك جديد مكمل نصاب باشد) بعد از تمام شدن سال اصل، براى همه، يك سال (جديد) قرار مى‌دهد و آغاز سال همه، وقت پايان يافتن سال اصل است؛ و بنابر اقوى آغاز سال نتاج- حتى در صورتى كه مادران آن‌ها معلوفه باشند- وقت بى‌نياز شدن آن‌ها از شير به واسطه چريدن نيست. (و از همان پايان سال اصل، سال نتاج نيز هرچند كه شير حيوان معلوفه را بخورد آغاز مى‌شود).

گفتارى در مورد آخرين شرط

مسأله- شرط است در (تعلق زكات به) چهارپايان كه در هيچ وقت سال، كارى نباشند و در صورتى كه در قسمتى از سال چنين باشند در آن‌ها زكات (واجب) نيست اگر چه سائمه باشند و معيار در كارى بودن حيوان، عرف است.

حيوانى كه براى زكات گرفته مى‌شود

مسأله 1- حيوان مريض (به عنوان زكات) از نصاب حيوان‌هاى سالم و حيوان پير (به عنوان زكات) از نصاب جوان‌ها و حيوان معيوب از نصاب صحيح گرفته نمى‌شود اگر چه جزء نصاب شمرده شود. اما اگر تمام نصاب مريض باشند و مرض همه آن‌ها يكى باشد (مالك) تكليف نمى‌شود كه حيوان صحيحى بخرد و دادن يكى از همين مريض‌ها كفايت مى‌كند. و اگر بعضى سالم و بعضى مريض باشند احتياط (واجب) اگر اقوى نباشد، آن است كه- بدون ملاحظه كردن نسبت مريض و صحيح- حيوان متوسط و صحيح بدهد.

و همچنين (براى زكات) رُبّى‌- و آن گوسفندى است كه زاييده است و بيش از پانزده روز از زايمان او نمى‌گذرد- گرفته نمى‌شود، اگر چه مالك آن را بدهد مگر زمانى كه تمام‌