[اول‌] نيّت‌

مسأله 1- نيّت عبارت است از قصد انجام كار. و در نيّت، تقرّب به خداى متعال و فرمانبرى امر او معتبر است. و در نيّت، به زبان آوردن لازم نيست، زيرا نيّت كارى است مربوط به قلب، چنان كه در نيّت، اخطار قلبى- يعنى آوردن عمل در فكر و حاضر كردن آن در خاطر- واجب نيست كه در فكر و خزانه خيال خود، اين معنى را مرتّب نمايد كه مثلًا، فلان نماز را جهت فرمانبرى امر خدا مى‌خوانم، بلكه وجود داعى و محرّك (انگيزه) كفايت مى‌كند. و داعى آن است كه انسان اجمالًا اراده‌اى داشته باشد كه او را به صدور فعل وادار كند و اين اراده و خواست قلبى ناشى از خواسته‌هاى درونى او است به گونه‌اى كه به واسطه داشتن اين داعى از اينكه ساهى (اشتباه كار) يا غافل (بى‌توجه) باشد خارج شده و كار او- همانند ساير كارهاى ارادى و اختيارى- جزء كارهاى فاعل مختار به شمار مى‌آيد و (در اينجا) انگيزه و وادار كننده انسان به عمل، امتثال امر خداوند و مانند آن مى‌باشد.

مسأله 2- در نيّت، اخلاص (خالص بودن آن از هدف‌هاى غير خدايى) معتبر است، بنا بر اين هرگاه چيزى كه با اخلاص منافات دارد ضميمه نيّت شود، عمل (نماز) باطل مى‌شود، مخصوصاً ريا كه در هر حال باطل‌كننده است؛ چه در ابتداى عمل باشد يا در اثناى آن، در واجبات باشد يا در مستحبات آن، و همچنين است اگر ريا در اوصافى باشد كه با عمل متحد است، مانند در مسجد يا به جماعت بودن نماز و مانند آن. و رياى بعد از عمل حرام است، اگر چه باطل كننده عمل نيست، مثل آن‌كه به خاطر علاقه و ميل به اغراض دنيوى، مانند مدح و ثناى مردم يا (به دست آوردن) جاه و مال، عبادتى را كه انجام داده، براى مردم تعريف كند، و درباره رياكار، از پيغمبر صلى الله عليه و آله و سلم روايت شده كه فرمود:

«رياكار در روز قيامت به چهار اسم صدا زده مى‌شود: اى فاجر، اى كافر، اى حيله‌باز و اى زيانكار! اعمالت نابود و اجرت باطل گرديد و امروز خلاصى ندارى، اجرت را از كسى كه برايش عمل انجام دادى طلب كن».

مسأله 3- غير از ريا، ضميمه‌هايى كه مباح يا مستحب مى‌باشند، اگر تبعاً (و به طور طفيلى) مقصود باشند و محرّك و غرض اصلى، فقط همان فرمانبرى از امر (خداوند