و يا بدون حائل ممكن نباشد احتياط (واجب) آن است كه بين زدن بر زمين و مسح با قسمتى از كف دست، يا با تمام كف دست با حائل و بين انجام دادن آن با پشت دست، جمع نمايد و اگر امر داير شد بين پشت دست يا ذراع، وجوب انجام آن با ذراع خالى از وجه نيست، ولى احتياط (مستحب) آن است كه بين ذراع و پشت دست جمع نمايد. و اگر كف دست با نجاستى كه سرايت نمى‌كند نجس بود و برطرف كردن آن هم ممكن نبود بايد همان كف دست نجس را به زمين بزند و با آن مسح نمايد، و اگر نجاست كف دست به صورت حائل تمام آن را گرفته باشد و برطرف كردن و تطهير آن هم ممكن نباشد احتياط (واجب) آن است كه بين زدن با كف دست و پشت دست بر زمين جمع نمايد، بلكه در صورت سابق هم سزاوار نيست اين احتياط به جمع را ترك كند. و چنانچه نجاست كف دست به صعيد سرايت مى‌كند و خشك كردن آن هم ممكن نيست بايد در اين صورت با ذراع يا پشت دست تيمّم نمايد. و اگر نجاست در اعضايى كه مسح مى‌شود باشد و تطهير و برطرف كردن آن هم ممكن نباشد بايد با همان حالت مسح نمايد.

واجبات تيمّم‌

مسأله 1- در تيمّم، نيّت معتبر است به همان صورت كه در وضو گذشت و بايد بدل از وضو بودن تيمّم يا بدل از غسل بودن آن را قصد كند. و زدن دست‌ها بر زمين كه اولين كار از كارهاى تيمّم است بايد مقارن نيّت باشد. و مباشرت و ترتيب در كارهاى تيمّم، بر حسب آنچه كه قبلًا روشن شد و موالات- يعنى فاصله‌اى كه منافات با حالت و شكل آن داشته باشد بين آن نيفتد- در تيمّم معتبر است. و بايد مسح در پيشانى و دست‌ها از بالا به پايين باشد، به طورى كه عرفاً مسح از بالا به پايين بر آن صدق كند. و بايد حائل- حتى مانند انگشتر- از مواضعى كه مسح مى‌شوند و مواضعى كه با آن‌ها مسح مى‌كند برطرف شود و بايد آن مواضع پاك باشند. و موهايى كه در اين مواضع روييده، مانع حساب نمى‌شوند، بنا بر اين مسح روى آن‌ها انجام مى‌شود. البته اگر موى سر روى پيشانى رسيده به طورى كه بيش از حد متعارف باشد و عرفاً حائل محسوب شود- نه مثل يك يا دو مو- جزء موانع بوده و بايد برطرف شود. همه اين‌ها در صورت اختيار است و اما در حال‌