آدم الأولياء، امير مؤمنان، توقف بر شرح مبسوط دارد كه از حوصله رسالة خارج بوده است. [36]

[گفتار امير المؤمنين در مسأله قدر]

بيان اين حديث معجز نظام در امر قدر به نهايت درجه از علو است، چنانكه احدى از متصديان معرفت حقايق و واقفان به اسرار الهى در اين باب به گرد آن جناب نرسيده‌اند؛ كه هذه الكلمات اللاهوتية المأخوذة عن غيب الوجود و الظاهرة على قلبه من مقام الأحدية و غيب الوجود، لا يصاب لها قيمة و لا يوزن بها حكمة، و لا يقرن إليها كلام أحد من أرباب الهمم العالية. در همين باب ( «القضا و القدر») از اصبغ بن نباته منقول است كه:

جاء رجل إلى أمير المؤمنين، عليه السلام، فقال: يا أمير المؤمنين، أخبرنى عن القدر. قال، عليه السلام: بحر عميق فلا تلجه. قال: يا أمير المؤمنين، أخبرنى عن القدر. قال (ع): طريق مظلم فلا تسلكه. قال: أخبرنى عن القدر. قال (ع): سرّ اللّه فلا تكلّفه ... [37] مصنف بزرگوار، أعلى اللّه قدره، روايت منقول از على، امير مؤمنان، أرواحنا فداه، را تماما نقل و از شرح آن خوددارى فرموده‌اند؛ چه آن كه موضوع رسالة مسئله نبوت و ولايت و تحقيق در باب اين مسئله مهم است؛ اگر چه از خواص صاحبان ولايت كليه ولوج در واحديت و احديت است، و جنّات افعال به تمام مراتبها گنجايش كمل از اولياى محمديين را ندارد و مقام سير تكاملى آن بزرگواران منتهى به جنت اسماء و جنت ذات مى‌شود. و حديث معجز نظام نبوى، صلوات اللّه عليه، كه علىّ مع الحقّ و الحقّ مع علىّ، يدور معه حيثما دار اشاره‌اى لطيف به آن چه ذكر شد دارد.

جنت افعال عبارت است از مراتب عالم مثال و عوالم جبروت، كه مرتبه اعلاى آن عقل اوّل است. در باب «مبايعة القطب» كمل از عرفا، از جمله ابن‌

[36] رجوع شود به «مصباح» سى و هفتم.

[37] التوحيد، شيخ صدوق، مكتبة الصدوق، ص 365.