فصل 5

جمع بين اخبار اثبات كننده و نفى كننده صفات براى خداى سبحان‌

بيان گذشته تفسيرى روشن براى اخبار ظاهر الشافى است كه درباره اسماء و صفات الهى از اهل البيت عليهم السلام وارد شده‌اند چه طائفه اى نفى صفات مى كنند و طائفه اى هم اثبات مى‌كنند.

وقتى كه بر آثارى از معادن حكمت و گنجينه‌هاى معارف حقتعالى برمى‌خوريد كه از حضرت ذات و واحد من جميع الجهات، نفى صفات مى‌كنند، مراد نفى صفات از همين هويت غيبيه احديه است كه در ساحتش همه اسماء و صفات مقهورند، و وقتى كه مى‌بينيد بر ذات مقدسه در تنزيل عزيز كريم و در احاديث ائمه معصومين صلوات الله عليهم اجمعين، اسماء و صفاتى واقع مى‌شوند، بدان كه حمل اين صفات و اسماء به ملاحظه ظهور ذات در حضرت واحديت و مقام جمعيت الهيه است، كه امام بزرگوار قدس سره در كتاب شريف‌ «مصباح الهداية الى الخلافه و الولاية» چنين تعليم داده‌اند:

«اذا عَثَرتَ عَلى آثارٍ مِن مَعادِنِ الحِكمَةِ وَ مَحالِّ المَعرِفَةِ تَنفِى الصَّفاتَ عَن حَضرَتِ الذّاتِ وَ الواحِدِ مِن جَميعِ الجِهاتِ فَاعلَم انَّ المَقصُودَ نَفيُها عَن تِلكَ الهُويَّة الغَيبِيَّةِ الاحَديَّةِ المَقهُورَةِ عِندَها الاسماءُ وَالصِفاتُ وَ اذا رَأَيتَ ايقاعَها عَلَيها فِى التَّنزيلِ العَزيزِ الحَكيم مِن لَدُن عَلىِّ عَظيمٍ وَفى احاديثِ الأئِمَّةِ المَعصُومينَ صَلَواتُ اللهِ عَلَيهم اجمَعينَ فَاعرِف انَّها بِحَسَبِ الظّهُورِ بِفَيضِهِ الأقدَسِ فِى الحَضرَةِ الواحِديَّةِ وَمَقامِ الجَمعيَّةِ الإِلهيَّةِ».

اين روايات ظاهر الشافى، براى عارف بزرگوار جناب قاضى سعيد قمى قدس سره اشتباهى پديد آورده است كه ظاهراً در مقام جمع بين آنها تأمل لازم را مراعات نفرموده‌اند، و در نتيجه اين بى‌دقتى، طائفه‌اى از اخبار كه مثبت صفات ذاتيه‌اند را حمل بر سلب نقائض آنها از ذات مقدسه كرده‌اند و در شرح توحيد