خيلى كم اينجا بود، به يكى از آقايان گفته بود- به من صحبتى نكرد- به يكى از آقايان گفته بود كه خوب شد كه من كه آخوندزاده‌ام آمدم نجف، اگر يك كس ديگرى مى‌آمد و اين وضع را مى‌ديد چه مى‌كرد؟! من نمى‌دانم كه در اين چند روز، در اين چهار- پنج روز، يك نفر، يك نفر آدم محصل خارجى كه از سنخ ما هم نيست، و لو پدرش از سنخ ماست، خودش از سنخ ماها نيست، اين در اين حوزه مباركه چى ديده است! با چه اشخاصى تماس پيدا كرده، آنها چه مطالبى به اين آدم گفته‌اند كه بايد اظهار تأسف كند يك نفر آدم محصل جديد. اظهار تأسف كند از اينكه چرا وضع نجف اين طور است! اگر يك دستهايى در كار باشد و شما را همين دستها وادار كند كه من از جبهه كذا و زيد از جبهه كذا و آن از جبهه كذا- حتى در يك مدرسه- شما با هم جبهه‌بندى كنيد و خداى نخواسته اگر راست باشد اين مطلب، يكوقتى يك انفجارى در يك مدرسه پيدا بشود و از اين مدرسه هم به مدرسه ديگر سرايت كند و از اين طايفه هم به طايفه ديگر سرايت كند و دستهاى ناپاكى هم اينها را دامن‌بزند و اين آتش را روشن كند، علاوه بر اينكه در دنيا ما كاذب مى‌شويم و نجف ساقط مى‌شود- نه من و شما تنها- يك حوزه هزار ساله دينى ساقط مى‌شود، يك اشخاص عالم متدين كه بحمد اللَّه باز فراوانند، اينها هم در جامعه ساقط مى‌شوند- علاوه بر اين ما جواب خدا را چه بدهيم؟

آفات علمِ بى‌عمل‌

اينكه در روايات ما هست كه اهل جهنم متأذى‌ [1] مى‌شوند از بوى عالِمى كه به علمش عمل نكند، [2] اين براى چيست كه عالِم وضعش اين طور است؟ اين براى اين است كه فرق است ما بين عالِم و غير عالِم- از جهاتى فرق است. عالِم اگر خداى نخواسته منحرف شد، يك امت را ممكن است منحرف بكند. من خودم ديده‌ام اين مطلب را كه در بعضى از شهرستانهايى كه در ايام تابستان ما مى‌رفتيم، بعضى از شهرستانها را من‌

[1] آزرده.

[2] اصول كافى، ج 1، ص 44.