بروجردى «مطوّل» و نزد مرحوم آقا شيخ محمد گلپايگانى «منطق» و نزد مرحوم آقا عباس اراكى «شرح لمعه» [1] پس از هجرت به قم به دنبال هجرت مرحوم آيت اللَّه حاج شيخ عبد الكريم- رحمة اللَّه عليه- ظاهراً هجرت ايشان رجب 1340 قمرى بود، هجرت آيت اللَّه حائرى به قم، رجب 1340 و نوروز 1300 شمسى است- تتمه «مطوّل» را نزد مرحوم اديب تهرانى موسوم به آقا ميرزا محمد على و «سطوح» [2] را نزد مرحوم آقاى حاج سيد محمد تقى خوانسارى مقدارى يا بيشتر نزد مرحوم آقا ميرزا سيد على يثربى كاشانى تا آخر «سطوح» و با ايشان به درس خارج مرحوم آيت اللَّه حائرى حاج شيخ عبد الكريم مى‌رفتيم و عمده تحصيلات خارج نزد ايشان بوده است و فلسفه را مرحوم حاج سيد ابو الحسن قزوينى و رياضيات، «هيئت»، [3] حساب نزد ايشان و مرحوم آقا ميرزا على اكبر يزدى‌ [4] و عمده استفاده در علوم معنوى و عرفانى نزد مرحوم آقاى آقا ميرزا محمد على شاه‌آبادى بوده است.

پس از وفات مرحوم آقاى حائرى با عده‌اى از رفقا بحث داشتيم تا آنكه مرحوم آقاى بروجردى- رحمه اللَّه- به قم آمدند براى ترويج ايشان به درس ايشان رفتم و استفاده هم نمودم و از مدتها قبل از آمدن آقاى بروجردى عمده اشتغال به تدريس «معقول» [5] و «عرفان» و سطوح عاليه اصول و فقه بود. پس از آمدن ايشان به تقاضاى آقايان مثل مرحوم آقاى مطهرى به تدريس خارج فقه مشغول شدم و از علوم عقليه بازماندم و اين اشتغال در طول اقامت قم و مدت اقامت نجف مستدام بود، و پس از انتقال به‌

[1] كتابى است مشهور كه مشتمل بر يك دوره فقه اماميّه است و متن آن اثر شهيد اول بوده كه توسط شهيد ثانى بر آن شرح نوشته شده است و به «شرح لمعه» مشهور گرديده است‌

[2] تحصيلات حوزه‌اى به سه مقطع: مقدماتى، سطح و عالى يا خارج تقسيم مى‌شود و منظور از خواندن سطوح، قرائت كتابهاى قوانين، رسائل، مكاسب و كفاية الاصول نزد اساتيد فن است‌

[3] علم «هيئت» يا نجوم از جمله دروس متداول در حوزه‌هاى علميه قم بوده است‌

[4] آقاى على اكبر حِكَمى يزدى، از شاگردان مبرّز آقاى على مدرس تهرانى در فلسفه كه خود از فيلسوفان بزرگ بوده و در سال 1343 ه. ق. در قم درگذشته است‌

[5] مراد از معقول، دانش فلسفه است كه امام خمينى سالها به تدريس شرح منظومه و اسفار (دو متن مهم درسى فلسفه) در حوزه قم اشتغال داشته‌اند.