خارج و في الحقيقه دخول در آن خروج از وظيفه است. چگونه براى مثل من در شريعت انصاف جايز است ورود در تفسير چيزى كه حق تعالى فرو فرستاده براى اشخاص متعمق و علماى محقق. و حضرت باقر العلوم، عليه السلام، (در تفسير برهان است) پس از آنكه شمهاى از اسرار حروف كلمه مباركه الصّمد را بيان فرمودند، گفتند: «اگر حملهاى براى علمى كه خداوند به من عطا فرموده مىيافتم، نشر مىكردم توحيد و اسلام و ايمان و دين و شرايع را در الصّمد. [1]» و جناب فيلسوف كبير، صدر المتألهين، در خصوص آيات سوره «حديد» فرمايد: «بدان كه اين شش آيه كه در حديث اشاره به آنها شده هر يك متضمن باب عظيمى است از علم توحيد و الهيت، و مشتمل امر محكمى است از احكام صمديت و ربوبيت، كه اگر زمان مهلت دهد و دهر مساعدت كند با عارفى ربّانى يا حكيمى الهى كه علمش را اخذ كرده باشد از مشكاة نبوت محمديه، على الصّادع بها و آله أفضل السلام و التحيّة [2]، و اقتباس كرده باشد حكمتش را از احاديث اصحاب عصمت و طهارت، سلام اللّه عليهم، هر آينه حقّ او و حقّ آن آيات آن است كه براى تفسير هر يك جلد كبيرى، بلكه مجلدات كثيرهاى، مشحون گرداند.»- انتهى. [1] بالجمله، امثال نويسنده فارس اين ميدان نيست، ولى از آنجا كه ميسور، در سنّت عقل، به معسور ساقط نگردد، شمّهاى از آنچه تلقى نموديم از مشايخ عظام و كتب ارباب معرفت و مشكاة انوار هدايت اهل بيت عصمت مذكور مىداريم به طريق اجمال و اشاره، و من اللّه الهداية.
در اشاره به «بسم اللّه» است
بايد دانست كه بسم اللّه در هر سوره به حسب مسلك اهل معرفت متعلق است به خود آن سوره، نه به «أستعين» يا امثال آن. زيرا كه «اسم اللّه» تمام مشيت است به حسب مقام ظهورى، و مقام فيض اقدس است به حسب تجلى احدى، و مقام جمع احدى اسماء است به حسب مقام واحديت، و جميع عالم است به اعتبار احديّت جمع، كه كون جامع است و مراتب وجود است در سلسله طوليه صعوديه و نزوليه، و هر يك از هويّات عينيه است در سلسله عرضيه. و به حسب هر اعتبارى در اسم معناى «اللّه» فرق مىكند، زيرا كه آن مسماى آن اسماء است، و به حسب هر سورهاى از سور قرآن شريف، كه متعلّق «بسم اللّه» در لفظ و مظهر آن در معناست،
[1] ... ثمّ قال (ع): لو وجدت لعلمي الّذي آتاني اللّه عزّ و جلّ حملة، لنشرت التوحيد و الإسلام و الإيمان و الدّين و الشّرائع من «الصّمد» ... البرهان في تفسير القرآن، ج 4، ص 526.
[2] «بهترين سلام و درود نثار آشكار كننده به آن و خاندان او باد.»