در جمع اخبار مقسوم بودن رزق و اخبار رجحان طلب‌

و بايد دانست كه امثال اين احاديث شريفه كه ظاهر در آن است كه رزق مقسوم و مقدّر است، چنانچه آيات شريفه قرآنيه نيز دلالت بر آن دارد، منافات ندارد با اخبارى كه امر به تحصيل معيشت فرموده و تأكيد در كسب و تجارت نموده، بلكه ترك آن را مكروه شمرده‌اند و بر ترك آن ملامت نموده‌اند، و كسى را كه به طلب رزق قيام نكند از كسانى شمرده‌اند كه دعاى آنها مستجاب نشود و خداوند روزى آنها را نرساند. و احاديث در اين باب بسيار است و ما به ذكر يك حديث اكتفا مى‌نماييم.

عن محمّد بن الحسن، شيخ الطّائفة، قدّس سرّه، بإسناده عن علىّ بن عبد العزيز قال قال أبو عبد اللّه، عليه السّلام: ما فعل عمر بن مسلم؟ قلت: جعلت فداك، أقبل على العبادة و ترك التّجارة. فقال: ويحه! أما علم أنّ تارك الطّلب لا يستجاب له دعوة؟ إنّ قوما من أصحاب رسول اللّه، صلّى اللّه عليه و آله، لمّا نزلت:

«و من يتّق اللّه يجعل له مخرجا و يرزقه من حيث لا يحتسب،» [1] أغلقوا الأبواب و أقبلوا على العبادة، و قالوا: قد كفينا. فبلغ ذلك النّبىّ، صلّى اللّه عليه و آله، فأرسل إليهم فقال: ما حملكم على ما صنعتم؟ فقالوا: يا رسول اللّه، تكفّل اللّه لنا بأرزاقنا، فأقبلنا على العبادة. فقال: من فعل ذلك لم يستجب له. عليكم بالطّلب. [1] راوى گويد: «جناب صادق، عليه السلام فرمود: «عمر بن مسلم چه كرد؟» عرض كردم: «فدايت شوم، اقبال به عبادت كرده و ترك تجارت گفته.» فرمود:

«واى بر او! آيا نمى‌داند كه كسى كه ترك طلب كند دعايش مستجاب نمى‌شود؟

وقتى آيه شريفه و من يتّق اللَّه ... الآية نازل شد. يك طايفه از اصحاب رسول خدا، صلّى اللّه عليه و آله، درها را به روى خود بستند و مشغول عبادت شدند و گفتند:

كفايت امر ما شد. اين خبر به حضرت رسول، صلّى اللّه عليه و آله، رسيد. آنها را خواست و فرمود: چه چيز شما را واداشت به اين كار؟ گفتند: يا رسول اللّه خداوند روزى ما را متكفل شد، ما نيز اقبال به عبادت كرديم. فرمود: كسى كه اين چنين كند، مستجاب نشود دعاى او. بر شما باد طلب.» وجه عدم منافات بين اخبار آن است كه پس از طلب نيز ارزاق و جميع امور در تحت قدرت حق است، نه آن است كه طلب ما خود مستقل در جلب روزى باشد.

[1] «هر كه از خدا بترسد، او را گريزگاهى قرار دهد و روزى او را از جايى كه گمان نبرد برساند.» (طلاق- 3.)

______________________________

[1] وسائل الشيعة، ج 12، ص 15، «كتاب التجارة»، باب 5 از «ابواب مقدمات تجارت»، حديث 7.