را كه انفاق كند و از براى معيشت خود و عيالش چيزى نگذارد قبول نفرمايد، [1] و در حديث است كه افضل صدقه صدقه‌اى است كه از زيادت كفاف باشد [2]. وجه عدم منافات آن است كه كثرت و جهد در صدقه لازم نيست به قدرى باشد كه موجب سختى بر عيال شود. چه بسا اشخاصى كه نصف مال يا بيشتر آن را صدقه دهند و كفاف خود و عيال آنها محفوظ ماند به طورى كه در ضيق معاش و سختى نيفتند.

فصل در فضيلت نماز شب‌

در اين حديث شريف تأكيد بليغ در قيام به نماز شب و نماز ظهر شده است. اما راجع به نماز شب شرحى در بعضى احاديث سابقه ذكر كرديم، [1] و در اين مقام اكتفا مى‌كنيم به ترجمه بعضى احاديث شريفه تبركا.

در وسائل از كتاب كافى سند به حضرت صادق، عليه السلام، رساند كه فرمود: «شرف مؤمن نماز كردن اوست در شب، و عزتش نگاهدارى خود از اعراض مردم است.» [3] و در حديث ديگر فرمود حضرت صادق، عليه السّلام: «جناب رسول اكرم، صلّى اللّه عليه و آله، به جبرئيل كه فرمود: موعظه كن مرا. گفت: «اى محمّد (ص) عيش كن هر چه خواهى، زيرا كه تو مردنى هستى، و دوست داشته باش هر چه را خواهى، زيرا كه از آن جدا خواهى شد، و عمل كن آنچه خواهى، زيرا كه ملاقات كنى آن را، و بدان كه شرف مؤمن ايستادن اوست در شب، و عزت او نگاهدارى خويش از اعراض مردم است.» [4] و سند به حضرت صادق، عليه السلام، رساند كه فرمود: «مال و اولاد زينت زندگانى دنياست، و هشت ركعت در آخر شب با وتر زينت آخرت است، و گاهى خداى تعالى جمع فرمايد آنها را براى طايفه‌اى.» [5] و از شيخ مفيد، رضوان اللّه عليه، نقل كند كه فرمود رسول خدا، صلّى اللّه عليه و آله: «وقتى كه ايستاد بنده از خوابگاه لذيذش كه راضى كند حق را به نماز شب، در صورتى كه چرت مى‌زند، مباهات مى‌فرمايد خداى تعالى بواسطه او بر ملائكه و فرمايد: «شاهد باشيد كه آمرزيدم او را. [6] و احاديث از اين قبيل در فضل آن بسيار است و مجال ذكر آنها در اين مختصر نيست.

در بيان صلاة وسطى‌

و اما نماز «زوال» كه مورد سفارش رسول اكرم، صلّى اللّه عليه و آله، است‌

[1] سأل رجل أبا عبد اللّه (ع) عن قول اللّه عزّ و جلّ‌ «و آتوا حقّه يوم حصاده و لا تسرفوا إنّه لا يحبّ المسرفين» فقال:

كان فلان بن فلان الأنصاري- سمّاه- و كان له حرث فكان إذا حلّ يتصدّق به فيبقى هو و عياله بغير شي‌ء فجعل اللّه عزّ و جلّ ذلك سرفا. مردى از حضرت صادق (ع) درباره آيه «حق آن را روز درو آن بدهيد و اسراف نكنيد همانا خدا اسراف كنندگان را دوست ندارد.» فرمودند: فلان پسر فلان انصارى- حضرت نام او را برد- مزرعه‌اى داشت آنگاه كه زمان درو آن فرا مى‌رسيد همه آن را مى‌بخشيد و خود و خانواده‌اش بى چيز مى‌ماندند. پس خداوند آن را اسراف قرار داد. عن أبي عبد اللّه (ع) أنّه تصدّق على ثلاثة من السّؤّال ثمّ ردّ الرّابع و قال: لو أنّ رجلا كان له مال يبلغ ثلاثين أو أربعين ألف درهم ثمّ شاء أن لا يبقى منها ألّا وضعها في حق لفعل فيبقى لا مال له فيكون من الثّلاثة الّذين يردّ دعاؤهم. قلت: من هم؟ قال: أحدهم رجل كان له مال فأنفقه في وجهه ثمّ قال: يا ربّ ارزقني! فيقال له: أ لم أجعل لك سبيلا إلى طلب الرّزق؟ از حضرت صادق (ع) روايت شده كه ايشان بر سه مستمند بخشش كرد و فرد چهارم را ردّ نمود و فرمود: اگر مردى مالى به اندازه سى يا چهل هزار درهم داشته باشد پس بخواهد همه آن را در موردى كه سزاوار است مصرف كند اين را انجام دهد و بى‌چيز ماند از سه نفرى است كه دعايشان ردّ مى‌شود. گفتم: آنان چه كسانى هستند؟ فرمود: يكى از آنها مردى است كه مالى داشته باشد و آن را در راه خدا بخشيده سپس مى‌گويد: پروردگارا مرا روزى ده: به او گفته مى‌شود: مگر راهى براى كسب روزى برايت قرار ندادم. وسائل الشيعة، ج 6، ص 322- 323، «كتاب الزكاة»، «ابواب الصدقة»، «باب 42، حديث 3. حديث 1.

[2] عن أبي عبد اللّه (ع) قال: قال رسول اللّه (ص) افضل الصدقة صدقة تكون عن فضل الكفّ. وسائل الشيعه، ج 6، ص 323، ابواب الصدقة باب 42، حديث 4.

[3] عن عبد اللّه بن سنان، عن أبي عبد اللّه (ع) قال: شرف المؤمن صلاته باللّيل، و عزّ المؤمن كفّه عن أعراض النّاس. وسائل الشيعة، ج 5، ص 268، «كتاب الصلاة»، باب 39، حديث 2.

[4] عن عبد اللّه ابن سنان، عن أبي عبد اللّه (ع) قال قال رسول اللّه، صلّى اللّه عليه و آله و سلّم، لجبرئيل: عظنى فقال: يا محمّد عش ما شئت، فإنّك ميّت، و أحبب ما شئت، فإنّك مفارقه، و اعمل ما شئت، فإنّك ملاقيه، شرف المؤمن صلاته باللّيل، و عزّه كفّه عن أعراض النّاس. الخصال، ج 1، ص 7، «باب الواحد»، حديث 19.

[5] عن جعفر بن محمّد (ع) قال: المال و البنون زينة الحياة الدّنيا، و ثمان ركعات من آخر اللّيل و الوتر زينة الآخرة. و قد يجمعها اللّه لأقوام. وسائل الشيعة، ج 5، ص 276، «كتاب الصلاة»، باب 39، از «ابواب بقية الصلوات المندوبة»، حديث 34.

[6] و قال رسول اللّه (ص): إذا قام العبد لذيذ مضجعه و النّعاس في عينه ليرضي ربّه بصلاة ليلة، باهى اللّه به الملائكة و قال: أما ترون عبدي هذا، قد قام من لذيذ مضجعه لصلاة لم أفرضها عليه، اشهدوا أنّي قد غفرت له.

وسائل الشيعة، ج 5، ص 277، «كتاب الصّلاة»، باب 39، از «أبواب بقية الصلوات المندوبة»، حديث 36.

______________________________

[1] ص 202.