تجلى خوف از تمام موجودات از او مرتفع شود، و خوف حق تعالى جايگزين آن گردد و عظمت و حشمت حق سراسر قلب را فرا گيرد و از براى غير حق عظمت و حشمت و تصرف نبيند، و حقيقت لا مؤثّر في الوجود إلّا اللّه را به قلب دريابد.

و در اين حديث شريف اشاره به بعض اين معانى فرموده كه فرمايد: تفرّغ لعبادتى أملأ قلبك غنى ... الحديث. و اين فراغت قلب براى عبادت كم كم انسان را ممكن است منتهى كند به اعلى مراتب حضور قلب براى عبادت.

اين آثارى است كه شمه‌اى از آن ذكر شد. اگر دل از اشتغال به حق و فراغت براى توجه به او منصرف گرديد، اين غفلت سرمايه تمام شقاوتها و سرچشمه تمام نقايص و امّ الامراض قلوب است، پس كدورت و ظلمتى به واسطه اين غفلت دل را فرا گيرد و حجابهاى غليظى بين قلب و حق واقع شود كه نور هدايت در آن راه نيابد و از توفيقات الهيه محروم گردد، و يكسره دل متوجه دنيا و تعمير بطن و فرج شود و در حجاب انّيّت و انانيّت فرو رود و نفس سرخود شود و خود به قدم انانيّت حركت كند، و ذلّ ذاتى و فقر حقيقى آن ظاهر گردد، و در تمام حركات و سكنات بعد از پيشگاه حق پيدا كند و يكسره خذلان شامل حالش گردد. چنانچه در حديث شريف از بعض اين معانى تعبير فرموده كه «قلبت را از اشتغال به دنيا مملو مى‌كنم و سدّ فقر و فاقه آن را نمى‌فرمايم و عنان امورت را به سر خودت مى‌اندازم.»

[نكته‌]

و ببايد دانست كه مقصود از اين ايكال امر به سوى عبد، نه تفويض به سوى او است، زيرا كه اين در مشرب عرفان و مسلك برهان و مذهب حق امرى است ممتنع و باطل. هيچ موجودى از تصرف حق و حيطه تصرف و قدرت آن ذات مقدس خارج نشود و امرش به خودش در تصرف امور موكول نگردد، لكن چون بنده منصرف از حق و متوجه به اشتغال به دنيا شد، طبيعت در او حكمفرما شود و انانيّت در او غالب آيد و وجهه خودبينى و خودخواهى و خودپرستى در او كارگر شود، و از اين معنى تعبير به ايكال امر به عبد شود. و اما بنده‌اى كه وجهه قلبش بسوى حق و ملكوت اعلى است و قلبش را سراسر نور حق فرو گرفته، ناچار تصرفاتش حقّانى، بلكه در بعض مراحل وجودش حقّانى شود، چنانچه در حديث شريف كافى كه شمّه‌اى از قرب نوافل را بيان فرموده اشاره به بعضى از اين مقامات فرموده. و اللّه العالم.