ترجمه «فرمود حضرت صادق، عليه السلام: طلب كنندگان علم سه‌اند. پس بشناس آنها را به شخصيات و صفاتشان. يك صنف طلب مى‌كنند آن را براى جهل و جدال. و يك صنف طلب مى‌كنند آن را براى رفعت جستن و فريب دادن. و يك صنف طلب مى‌كنند آن را براى دانش و بينش.

پس، داراى جهل و جدال آزارده است و جدل كن است، تعرض كن گفتگوهايى است در انجمن مردان به گفتگوى دانش و توصيف بردبارى، پوشيده است پيراهن فروتنى را، و تهى گرديده از پرهيزگارى. پس، بكوبد خداوند از اين روى بينى او را، و دو تا كند از آن كمر او را.

و صاحب بلند پروازى و فريب داراى فريب است و چاپلوسى، بلندى جويد بر مثل خود از شبيهان خويش، و فروتنى كند از براى دارايان از غير خود. پس او حلواى آنان را هضم كننده، و دين خود را شكننده است. پس، كور كند خداوند بر اين جهت بينايى او را، و جدا كند از نشانه‌هاى دانشمندان نشانه او را.

و داراى دانش و بينش داراى شكستگى و اندوه و شب زندگى است، حنك بندد بر كلاه خود، و برخيزد شب را در تاريكى آن، عمل مى‌كند و مى‌ترسد ترسيدنى، خواننده است، بر حذر است، رو آورنده است بر شأن خويشتن، شناسنده مردم زمان خود است، وحشتناك است از موثقترين برادران خود. پس، محكم كند خداوند از اين روى پايه‌هاى او را، و ببخشايد به او در روز رستاخيز امان خود را.

شرح بأعيانهم تأكيد است از براى ضمير اعرفهم. يعنى، بشناس آنها را خودشان را به طورى كه مشخص و معيّن گردند و مشتبه به غير نشوند، چنانچه گويى: رأيته بعينه. و كلّ شي‌ء فيه حلال و حرام، فهو لك حلال حتّى تعرف الحرام بعينه. [1] جناب محقق محدّث مجلسى، رحمه اللّه، احتمالاتى داده‌اند و نقل فرمودند در اين مقام، كه اين احتمال كه متعين و واضح است هيچيك از آنها نيست، و آنها نيز به غايت بعيد است، مثل اينكه فرمودند: «بأعيانهم أى، بخواصّهم و أفعالهم المخصوصة بهم، أو بالشّاهد و الحاضر من أفعالهم.» پس از آن فرمايند: «و قيل:

بأعيانهم أى، أقسامهم و مفهومات أصنافهم. و قيل: المراد بأعيانهم مناظرهم من هيئتهم و أوضاعهم كالتسربل بالخشوع. [2]» و ديگر احتمالات بعيده.

[1] (هر چيزى كه در آن حلال و حرام است، آن را بر خود حلال شمار تا آن گاه كه حرمت همان چيز بر تو معلوم و مسلّم گردد.) وسائل الشيعة، ج 12، ص 59، «كتاب التجارة»، باب 4 از «ابواب ما يكتسب به»، حديث 1.

[2] «بأعيانهم، يعنى با اوصاف و آثار مخصوص بدانها، يا با شئون حاضر و قابل مشاهده آنان و گفته شده «بأعيانهم» يعنى آنها و آنچه از صنفهاشان دانسته شده است. و گفته شده مراد از «أعيانهم» آن چيزهايى است كه در شكل و اوضاع ظاهرى آنها مشاهده مى‌شود. مانند فروتنى كه چون پيراهنى به تن كرده باشند. (بدان تظاهر كنند).» مرآة العقول، ج 1، ص 159، «كتاب فضل العلم»، «باب نوادر»، حديث 5.