شرح «بلاء» به معنى امتحان و تجربه است. چنانچه در صحاح گويد: «بلوته بلوى، جرّبته و اختبرته. و بلاه اللّه بلاء، و أبلاه إبلاء حسنا. و ابتلاه، أى اختبره. [1]» و أيّكم مفعول دوم است از براى ليبلوكم به تضمين معناى «علم»، بنا به فرموده مجلسى. و اين درست نيايد. زيرا كه «اىّ» استفهاميه فعل را معلّق مى‌كند از عمل.

و صواب آن است كه أيّكم أحسن عملا جمله مبتدا و خبر است، و در معناى مفعول فعل «بلوى» است. و اگر «أىّ» را موصوله بگيريم، براى كلام مرحوم مجلسى وجهى است، ولى استفهاميه بودن آن اظهر است.

و «صواب» نقيض خطا است، چنانچه جوهرى گويد.

و «خشية» دوم در بعضى از نسخ، چنانچه مجلسى فرمايد، نيست‌ [1]. و اگر باشد احتمالاتى دارد كه اظهر آن اين است كه «واو» به معنى «مع» باشد.

و از اسرار الصلوة شهيد ثانى، رحمه اللّه، منقول است كه النّية الصّادقة الحسنة [2].

و «ابقاء بر عمل» مراعات و محافظت آن است. چنانچه جوهرى گويد:

«أبقيت على فلان. إذا أرعيت عليه و رحمته».

و «شاكلة» به معنى طريقه و شكل و ناحيه است، چنانچه در قاموس و صحاح است. فعن القاموس: «الشاكلة، الشكل، و الناحية، و النّية، و الطريقة.» و ما بيان آنچه شرح دادنى است در حديث شريف در ضمن فصولى چند به رشته تحرير در مى‌آوريم ان شاء اللّه.

فصل‌

ليبلوكم اشاره است به قول خداى تعالى‌: تَبارَكَ الَّذي بِيَدِهِ المُلْكُ وَ هُوَ عَلى‌ كُلِّ شَيْ‌ءٍ قَديرٌ. الَّذي خَلَقَ الموتَ وَ الْحَيوةَ لِيَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا. [3] «فرخنده است آنكه به دست اوست ملك و سلطنت. و او بر هر چيز تواناست. آن كس كه آفريد مردن و زندگانى را تا امتحان كند شما را كداميك نيكوتريد در عمل.» محقق مجلسى، قدّس سرّه، فرمايد: «اين آيه شريفه دلالت دارد بر آنكه موت امر وجودى است. و مراد از آن يا موت طارى بر حيات است، يا عدم اصلى است.»- انتهى. [4]

[1] بلوته، بلوى (آن را تجربه كردم و آن را به معرض آزمايش و امتحان آوردم)، و بلاه اللّه بلاء و ابلاه ابلاء حسنا و ابتلاه (او را آزمايش كرد).

______________________________

[1] مرآة العقول، ج 7، ص 78، «كتاب الايمان و الكفر»، «باب الاخلاص»، حديث 4.

[2] علّامه مجلسى در بحار الانوار (ج 67، ص 231) اين مطلب را از نسخه اسرار الصلوة شهيد نقل مى‌كند، ولى در متن چاپى (ص 8) تنها «النية الصادقة» آمده است.

[3] (ملك- 2- 3)

[4] مرآة العقول، ج 7، ص 77، «كتاب الايمان و الكفر»، «باب الاخلاص»، حديث 4.