متابعت كامله هواى نفس است و ديگرى متابعت مطلقه كامله عقل است، منازل غير متناهيه است، به طورى كه هر قدمى كه به تبعيت هواى نفس برداشته شود، به همان اندازه منع از حق كند و حجاب از حقيقت شود و از انوار كمال انسانيت و اسرار وجود آدميت محجوب گردد، و به عكس، هر قدمى كه بر خلاف ميل نفس و هواى آن بردارد، به همان اندازه رفع حجاب شود و نور حق در مملكت جلوه كند.

فصل در ذمّ اتّباع هوى است‌

خداوند تبارك و تعالى در ذمّ اتّباع نفس و هواى آن فرمايد: وَ لا تَتَّبعِ الْهَوى‌ فَيُضِلَّكَ عَنْ سَبيلِ اللَّه. [1] «پيروى هواى نفس مكن كه گمراه كند تورا از راه خدا.» و در آيه ديگر فرمايد: وَ مَنْ أَضَلُّ ممّنِ اتَّبَعَ هَواهُ بِغَيْرِ هُدىً منَ اللَّه‌. [2] «كيست گمراهتر از كسى كه پيروى هواى خود كند بى راهنمايى از خدا.» و در كافى شريف سند به حضرت باقر، عليه السلام، رساند: قال: قال رسول اللّه، صلّى اللّه عليه و آله: يقول اللّه عزّ و جلّ: و عزّتي و جلالي و عظمتي و كبريائي و نوري و علوي و ارتفاع مكاني لا يؤثر عبد هواه على هواى إلا شتّتّ عليه أمره و لبّست عليه دنياه و شغلت قلبه بها، و لم اوته منها إلّا ما قدّرت له. و عزّتي و جلالي و عظمتي و نوري و علوي و ارتفاع مكاني لا يؤثّر عبد هواى على هواه إلّا استحفظته ملائكتي و كفّلت السّموات و الأرضين رزقه، و كنت له من وراء تجارة كلّ تاجر و أتته الدّنيا و هي راغمة. [3] «پيغمبر، صلّى اللّه عليه و آله و سلّم، فرمود: خداى عزّ و جلّ مى‌فرمايد:

«قسم به عز و جلال و عظمت و كبريا و علوّ و ارتفاع مكانتم كه اختيار نكند بنده‌اى هواى خودش را بر هواى من، مگر آنكه به تفرقه اندازم كارش را و درهم نمايم دنيايش را و مشغول فرمايم به دنيا قلبش را، و حال آنكه ندهم به او از آن مگر آنچه مقدر فرمودم براى او. و به عزّت و جلال و عظمت و نور و بزرگى و رفعت مكانتم قسم است كه اختيار نكند بنده هواى مرا بر هواى خود، مگر آنكه ملائكه من حفظ

[1] (ص- 26).

[2] (قصص- 50).

[3] اصول كافى، ج 2، ص 335، «كتاب ايمان و كفر»، «باب اتّباع الهوى»، حديث 2.