منافقان و شياطين معذب شود.

پس، انسان عاقل كه اين مفاسد را ديد و از براى اين خلق جز زشتى و پليدى نتيجه‌اى نديد، بر خود حتم و لازم كند كه اين صفت را از خود دور كند، و وارد شود در مرحله عمل كه طريقه ديگر علاج نفس است. و آن چنان است كه انسان مدتى با كمال دقت مواظبت كند از حركات و سكنات خود و كاملا مداقه در اعمال خويش كند، و بر خلاف خواهش و آرزوى نفس اقدام كند و مجاهده نمايد، و اعمال و اقوال خود را در ظاهر و باطن خوب كند و تظاهرات و تدليسات را عملا كنار گذارد، و از خداى متعال در خلال اين احوال توفيق طلب كند كه او را بر نفس امّاره و هواهاى آن مسلط كند و در اين اقدام و علاج با او همراهى فرمايد. خداوند تبارك و تعالى فضل و رحمتش بر بندگان بى پايان است، و هر كس به سوى او و اصلاح خود قدمى بردارد، با او مساعدت فرمايد و از او دستگيرى نمايد. و اگر چندى بدين حال باشد، اميد است كه نفس صفا پيدا كند و كدورت نفاق و دورويى از او زايل گردد و آيينه قلب و باطنش از اين رذيله پاك و پاكيزه گردد و مورد الطاف حق و رحمت ولىّ النعمه حقيقى گردد، زيرا كه مبرهن است و به تجربه نيز پيوسته است كه نفس تا در اين عالم است از اعمال و افعال صادره از خود منفعل مى‌گردد، چه اعمال صالحه و چه فاسده، در هر يك از اعمال در نفس اثرى حاصل شود: اگر عمل نيكو و صالح است، اثر نورانى كمالى، و اگر به خلاف آن است، اثر ظلمانى ناقص در آن حاصل شود تا يكسره قلب يا نورانى شود يا ظلمانى و منسلك در سلك سعدا شود يا اشقيا. پس، تا در اين دار عمل و منزل زراعت هستيم، با اختيار خود مى‌توانيم قلب را به سعادت يا شقاوت كشانيم و رهين اعمال و افعال خود هستيم. فَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقالَ ذرَّةٍ خَيْراً يَرَهُ وَ مَنْ يَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شراً يَرَهُ. [1]

فصل در بيان بعض اقسام نفاق است‌

بدان اى عزيز، كه يكى از مراتب نفاق و دورويى و دو زبانى نفاق با خداوند متعال و دورويى كردن با مالك الملوك و ولىّ النعم است، كه ما در اين عالم مبتلاى به آن هستيم و از آن غافليم، و پرده‌هاى ضخيم جهل و نادانى و حجابهاى ظلمانى‌

[1] «پس هر آنكه به سنگينى دانه‌اى خرد كار نيكى انجام دهد آن را خواهد ديد. و هر آنكه به سنگينى دانه‌اى خردكار بدى انجام دهد آن را خواهد ديد.» (زلزال- 7 و 8).