قلبش به سوى حقايق متوجه و پرده‌هاى ضخيم جهل و عصبيت چشم او را نگيرد، و در مقام اجراى حق و اظهار كلمه حقيقت پاى بر فرق تمام تعلقات و ارتباطات نهد و تمام خويشاونديها و عادات را در پيشگاه مقصد ولى النعم قربان كند، و اگر عصبيت اسلاميت با عصبيت جاهليت تعارض كند، عصبيت اسلاميت و حق خواهى را مقدم دارد.

انسان عارف به حقايق مى‌داند كه تمام عصبه‌ها و ارتباطات و تعلقات يك امور عرضيه زايله‌اى است، مگر ارتباط بين خالق و مخلوق و عصبه حقيقيه كه آن امر ذاتى غير قابل زوال است كه از تمام ارتباطها محكمتر و از جميع حسب و نسبها بالاتر است. در حديث وارد است كه رسول اكرم، صلّى اللّه عليه و آله، فرمود: كلّ حسب و نسب منقطع يوم القيامة إلّا حسبى و نسبى. [1] يعنى «تمام حسبها و نسبها پاره گردد و به آخر رسد روز قيامت مگر حسب و نسب من.» معلوم است حسب و نسب آن حضرت روحانى و باقى است و از تمام عصبيتهاى جاهليت دور است. آن حسب و نسب روحانى در آن عالم ظهورش بيشتر و كمالش هويداتر است. اين ارتباطهاى جسمانى ملكى، كه از روى عادات بشريه است، به اندك چيزى منقطع شود، و هيچيك از آنها در عوالم ديگر ارزشى ندارد، مگر ارتباطات در تحت نظام ملكوتى الهى باشد و در سايه ميزان قواعد شرعيه و عقليه باشد كه ديگر آن انفصام و انقطاع ندارد.

فصل در بيان صورت ملكوتيه عصبيت‌

در شرح بعضى از احاديث سالفه گذشت كه ميزان در صورتهاى ملكوتى و برزخى و قيامتى ملكات و قوّت آن است، و آن عالم محل بروز سلطان نفس [است‌]، و ملك بدن تعصى از آن نكند. ممكن است در آن عالم انسان به صورت حيوانات يا به صورت شيطان محشور شود. و در اين حديث شريف كه ما به شرح آن پرداختيم كه مى‌فرمايد: «كسى كه در دلش حبّه خردلى عصبيت باشد، برانگيزاند خداوند او را با اعراب جاهليت.» تواند اشاره به آن معنى كه ذكر شد باشد.

انسان داراى اين رذيله وقتى از اين عالم منتقل شد، شايد خود را يكى از اعراب جاهليت ببيند كه نه ايمان به خداى تعالى دارد، نه به رسالت و نبوت معتقد

[1] بحار الانوار، ج 25، «كتاب الامامة»، «باب أن الائمة من ذرية الحسين (ع)»، ص 249. و در وسائل الشيعة، ج 14، ص 21، «كتاب النكاح»، «ابواب مقدمات نكاح»، «باب 8»، حديث 5. با عبارت ديگر اين حديث آمده است.