responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : شرح چهل حديث( اربعين حديث) نویسنده : الخميني، السيد روح الله    جلد : 1  صفحه : 1

مقدمة

بسم اللَّه الرحمن الرحيم چهل حديث يكى ديگر از آثار ضمير فيض پذير عارف و عالم ربّانى، حضرت امام خمينى سلام اللَّه عليه، است. معظم له اين كتاب را در شرح و بيان چهل حديث از احاديث موروث از معصومان نگاشته‌اند. سنت «اربعين» نويسى از قديم الايام در ميان علماى دين معمول بوده است، و حضرت امام نيز براى مسلوك داشتن سنت سلف بر عهده گرفته بودند كه كتابى در اين زمينه تصنيف كنند. مطاوى كتاب همه در تفحص از حقيقت اخبارى از پيشوايان معصوم دين و سرشار از تذكرات اخلاقى و نكات عرفانى و حكمى است.

«اربعين» (چهل حديث) عنوان كتابهايى است كه معمولا در بردارنده 40 حديث است، يا آنكه 40 باب است در حديث. تأليف «اربعينيات» ظاهرا از قرن چهارم هجرى معمول شده و در كتابهاى عربى به «كتب الاربعينيات» معروف است. بناى اربعينيات حديث مشهورى است كه در طرق كثير روايت شده، و آن حديث چنين است: من حفظ على أمتى أربعين حديثا في أمر دينها، بعثه اللَّه تعالى يوم القيامة في زمرة الفقهاء و العلماء. كسانى همچون ابو بكر كلاباذى (وفات 380) و أبو عبد الرحمن سلمى و أبو نعيم اصفهانى و شيخ بهايى، و غير ايشان در اين باب تأليف كرده‌اند، و هر يك اربعين خود را به قصدى پرداخته‌اند، مثلا يكى احاديث مربوط به توحيد، و يكى احاديث درباره زهد و نسك و مواعظ، و ديگرى احاديث در باب عبادات را جمع كرده، مانند اربعين حاوى 40 حديث از طريق اهل بيت نبوت از شيخ بهايى، كه ابن خاتون، از علماى شيعه و از شاگردان شيخ، بر آن شرح نوشته است. اربعين مجلسى دوم، شرحى مفصل به عربى بر 40 حديث كه تقريرات درسى مجلسى است. يا كتاب الاربعين از شهيد اوّل كه مشتمل است بر 40 حديث، بدون شرح و توضيح، و بيشتر احاديث آن در باب عبادات است. يا اربعين نور الدين عبد الرحمن جامى كه حاوى 40 حديث و ترجمه منظوم آنهاست.

كتاب حاضر در اصل تقريرات امام خمينى، قدس اللَّه روحه، بوده است كه مضامين آن را در مدرسه فيضيه و ملا صادق در قم براى شاگردان خود ايراد فرموده بودند، سپس تصميم گرفتند كتابى در همين زمينه تأليف كنند، و اين كتاب را در 1358 ه. ق. به پايان آوردند. 33 حديث از احاديث اين دفتر مربوط به اخلاقيات و مهلكات و منجيات، و 7 حديث آخر در باب اعتقادات و معارف است. روش معظم له در توضيح احاديث چنين است كه ابتدا حديث را نقل مى‌كنند، سپس آن را به فارسى ترجمه مى‌كنند، و آن گاه كلمات اصلى حديث، و گاه غالب تعبيرات و كلمات آن، را شرح و معنا مى‌كنند، و در معناى حديث متعرض نكته‌اى كه در شرح حديث سودمند است مى‌شوند، و پس از فراغ از شرح تعبيرات و اصطلاحات و تمهيدات لازم، به شرح متن مى‌پردازند، و طى چند «فصل» شرح حديث را به پايان مى‌برند.

همان طور كه در بالا ياد شد، 33 حديث اوّل مربوط به مسائل اخلاقى است. در اين قسمت وجهه همت مصنف بزرگوار كتاب اين است كه تمويهات نفس را آشكار كنند و مفاسد هر يك از ذمايم اخلاقى همچون كبر، ربا، غضب و حسد، را شرح دهند و در خلال مطالب مواعظى درج كنند كه در بازداشت نفس از معصيت سودمند قرار گيرد. در هر باب آياتى از كلام آسمانى استشهاد كرده‌اند و گهگاه از سخنان ارباب ضماير پاك نيز استفادت جسته‌اند كه در بين آنان در درجه اوّل معلم روحانى و ارجمند خود ايشان، مرحوم شاه‌آبادى، است كه در زمان تأليف اين كتاب در قيد حيات بوده‌اند.

چنانكه گفته شد، آنچه در شرح اين روايات مطمح و مطرح نظر معظم له بوده بيدار ساختن خواننده و تنبه دادن به اوست كه از مباشرت لذات دست بردارد و مباشر اعمال صالح گردد، و با طى طريق سلوك خود را از صفات بد و ناپسند مبرا سازد، تا به فيض هدايت نايل گردد و با ايمان درست و عمل پاكيزه خداى خويش را ملاقات كند. مصنف بزرگوار كه معلم بزرگ اخلاق بوده‌اند در اين ابواب بياناتى عالى و قوى و مؤثر دارند كه در شدت تأثير و نفوذ در قلب مى‌توان گفت كه در وقت تحرير مطالب سرّ ايشان از عالم قدس فايض بوده است.

7 حديث آخر كتاب در شرح مطالبى است كه از سنگينترين و در عين حال عالى‌ترين و نفيس‌ترين مطالب و مباحث عرفانى محسوب است. مباحثى از قبيل جبر و تفويض عرفانى، بحث ذات و اسماء و صفات حق تعالى، شناخت بارى و آفرينش آدم بر صورت او، و مانند آن. اين احاديث را كه همه بنيه و جنبه عرفانى دارند و هر يك از مستندات محكم عارفان است طبعا معظم له به مذاق عرفان تفسير كرده‌اند، اما در جاى خود متذكر شده‌اند كه حمل اين روايات و آيات بر معانى عرفانى به سائقه ذوق شخصى نبوده و بر طبق أهواى كسان تفسير نكرده‌اند، بلكه اين‌ها معارفى است كه اصحاب حال و ارباب علوم افاضى، با معيارى كه همان ضمير صافى برخوردار از فيض هدايت ايشان است، به دست داده‌اند. و در عين حال كلام الهى را منزه از كنه يابى دانسته‌اند و علم آن را مخصوص انبيا و ائمه شمرده‌اند. حضرت امام خمينى در عرفان نظرى ممحض بوده‌اند و در شرح اين احاديث به طرح مباحث نفيس عرفانى پرداخته‌اند، اما چنانكه فرموده‌اند همه جا توجه داشته‌اند كه عقايد غير مستفاد از شرح را در شرح خويش وارد نسازند و بر وفق منهج مستقيم شرع گام بردارند، و گاه بتناسب به ايرادات اهل قشور نيز پاسخ گفته‌اند.

اهل عرفان و نظر پايه عالى و مايه ارجمند اين كتاب را مى‌شناسند. براى آنان اين كتاب نياز به معرفى ندارد. براى غير آنان نيز مقالتى معجل عهده‌دار باز نمودن همه نفايس اين اثر نتواند بود.! كتاب چهل حديث پيش از اين (و پس از پيروزى انقلاب اسلامى) به چند صورت به چاپ رسيد. يك بار 4 حديث از آن همراه با شرح در انتشارات اطلاعات چاپ شد. سپس انتشارات طه (در قزوين) آن را منتشر ساخت. و مركز نشر فرهنگى رجا نيز آن را بار ديگر به چاپ رساند. امتياز مهم چاپ حاضر بر ساير چاپها مقابله دقيق با دو نسخه موجود [1] و اصلاح اغلاطى است كه در چاپهاى ديگر وجود دارد، به اضافه ويرايش فنى مطابق آيين و پاراگراف بندى صحيح، و ترجمه عبارات و رواياتى كه در متن ترجمه نشده است، و اعراب گذارى همه عبارات عربى. همچنين فهارس مختلف كه براى كتاب تنظيم شده و ارجاعات به مآخذ و منابع كه همچون دو كتاب ديگر چاپ موسسه تنظيم و نشر آثار امام (سرّ الصلوة و آداب الصلوة) تا حد مقدور دقيق به عمل آمده است.

بهترين درودهاى ما نثار روح پر فتوح امام خمينى (س)، بر پا كننده نظام عدل و حق، و راهگشاى تلاشگران راستى و رستگارى باد.

مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينى (س)


[1] دو استنساخ از كتاب «چهل حديث» امام خمينى به عمل آمده است، كه يكى از آن دو 13 حديث را نسخه بردارى كرده، و ديگرى نسخه كاملى است متعلق به مرحوم آية اللَّه العظمى، آخوند ملا على همدانى، اعلى اللَّه مقامه.

تصوير نمونه‌اى از هر دو نسخه در پايان كتاب آمده است.

نام کتاب : شرح چهل حديث( اربعين حديث) نویسنده : الخميني، السيد روح الله    جلد : 1  صفحه : 1
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست