راز تنهايي علي عليه السلام

محبت يا معرفت؟

ما بيش از هر چيز به تعليم نيازمنديم، و حتي پيش از تبليغ، به معرفت و آشنايي علمي نياز داريم.

يكي از بزرگترين مسائلي كه در تاريخ وجامعه ما مطرح است اسلام و تشيع مي باشد كه بسياري از ما بدان معتقديم، اما آن را به درستي نمي شناسيم. به مذهبي ايمان داريم كه آشنايي درست و منطقي از آن نداريم. مثلاً به علي (عليه السلام) به عنوان يك امام، يك مرد بزرگ، يك ابرمرد حقيقي و به عنوان كسي كه همه احساس ها و تقديس هاي ما را به خود اختصاص داده، اعتقاد داريم و هميشه در طول تاريخ، بعد ازاسلام، ملت ما افتخار ستايش او را داشته است، اما متاسفانه آنچنان كه بايد و شايد او را نشناخته است؛ زيرا بيشتر به ستايش ايشان پرداخته شده نه شناختن او.

اين گونه مدح ها و محبت ها در ميان همه ملت ها نسبت به معبودشان، پيغمبرشان و قهرمانانشان هست ، اما اين معرفت است كه با ارزش است . امكان ندارد جامعه اي و ملتي علي(عليه السلام) را بشناسد و درست بفهمد، و ازشكنجه آميزترين وسخت ترين محروميت هايي كه جوامع دچار آن هستند ، رنج ببرد.

ما در زمان خود موظف به شناختن امام هستيم ، نه محبت بدون معرفت به امام. البته نسبت به محبت ورزيدن انتقادي نداريم. چگونه ممكن است كسي علي را بشناسد و به او عشق نورزد و او را نستايد؟ اما اين محبت نتيجه شناختن علي و آشنا شدن با زيبائي هاي عظيم يك روح با شكوه ، و عظمت و پاكي يك انسان بزرگ است. محبتي كه معلول اين معرفت است ، نجات بخش مي باشد و روح زندگي يك جامعه است.

غربت نهج البلاغه

نهج البلاغه بعد از قرآن ، بزرگترين كتاب ما است كه آن را نمي خوانيم و نمي شناسيم، چنانكه قرآن را نيز نمي شناسيم و آن را فقط ستايش مي كنيم، مي بوسيم و تبرك مي دانيم.

قرآن ونهج البلاغه را تجليل و ستايش مي كنيم، اما چه فايده و چه تاثيري مي تواند داشته باشد، وقتي كه در آن تدبّر نمي كنيم.

نهج البلاغه به اقرار اغلب دانشمندان و نويسندگان و ادباي معاصر، حتي عرب، بعد از قرآن، زيباترين متن عربي است. مجموعه اي در بردارنده سخناني عميق در كمال فصاحت و بلاغت و كتابي حاوي دستورات ارزشمند اخلاقي است.

شايد ، 25 سال سكوت علي(عليه السلام) از همه سخناني كه آن حضرت در دوران عمر خويش فرموده است؛ رساتر، بليغ تر، زيباتر، اثر بخش تر و آموزنده تر باشد.

امام گاه با سخنانش حرف مي زند و گاه با سكوتش، گاه با پيروزيش درس مي دهد و گاه با شكستش.

مخاطب امام ما هستيم و رسالت ما نيز معلوم است:

شناختن اين درس ها ، خواندن اين سخنان و شنيدن اين سكوت ها...

درد بزرگ مرد تاريخ

متاسفانه حضرت علي عليه السلام با اين عظمت هنوز در بين شيعيانش نيز مجهول و ناشناخته مانده است. هنوز بسياري از فضايل و ارزشهاي انساني ايشان را نيافته ايم.

اما به راستي ارزش هاي انساني علي عليه السلام چيست؟

يكي از مسائلي كه درباره ايشان مطرح نشده، مساله تنهايي علي (عليه السلام) است.

كسي كه به يك معبود، به يك معشوق عشق مي ورزد، با همه چهره هاي ديگر بيگانه مي شود و جز در آرزوي او نيست، خود به خود وقتي كه او نيست ، تنها مي ماند و كسي كه با افراد و اشياي پيرامونش بيگانه است، متجانس نيست ، تنها مي ماند، احساس تنهايي مي كند. انسان هر چه به مرحله انسان بودن، نزديكتر مي شود، احساس تنهايي بيشتري مي كند. و از جامعه و زمان فاصله مي گيرد.

در شرح حال نوابع مي بينيم يكي از صفات شخصي آنان ، تنهائيشان در زمان خود آنها است. در زمان خود مجهول اند، غريب اند و در وطن خويش بيگانه اند، و آيندگان بهتر مي توانند ، آنها، اثرشان ، سخنانشان و سطح انديشه و هنرشان را بهفمند.

چه كسي تنها نيست؟ كسي كه با همه، يعني در سطح همه است، كسي كه رنگ زمان به خود مي گيرد، رنگ همه را به خود مي گيرد و با همگان تفاهم دارد و در سطح موجود است و با وضع موجود، به هر شكلش و هر بُعدش منطبق است.

احساس تنهايي و خلاء ، مربوط به روحي است كه آنچه در اين جامعه و زمان و در اين ابتذال روزمرگي وجود دارد ، نمي تواند سيرش كند.

درد انسان، درد انسان متعالي ، تنهايي وعشق است.

و مي بينيم علي(عليه السلام) ، همان علي (عليه السلام) كه مي نالد و دائماً فرياد مي زند و سكوتش درد آور است. سخنش درد آور است، و همان علي كه عمري شمشير زده ، جنگ ها كرده ، فداكاري ها نموده و جامعه اي را با قدرت و جهادش پي ريخته و به وجود آورده است، حال در جمع يارانش تنهاست و نيز مي بينيم كه نيمه شبهاي خاموش مدينه را ترك مي كند وسردر حلقوم چاه، مي نالد.

امام كسي را ندارد كه برايش حرف بزند، گوشي نيست كه سخنانش را بشنود، و فردي نيست كه او را بفهمد.

رنج بزرگ يك انسان اين است كه عظمت او و شخصيت او در قالب فكرهاي كوتاه و در برابر نگاه هاي پست و پليد و احساس او در روحهاي بسيار آلوده و اندك و تنگ قرار گيرد. و اين مرد كه روي اين زمين خودش را تنها مي يابد، با اين زمين و آسمان بيگانه است و فقط رسالت و وظيفه اش او را با اين جامعه و اين شهر پيوند داده است.

علي در طول تاريخ ، تنها انساني است كه در ابعاد مختلف و حتي متناقضي كه در يك انسان جمع نمي شود قهرمان است. مثل يك كارگر ساده با دست و بازويش خاك را مي كند و در آن سرزمين سوزان بدون ابزار، قنات مي كند ، مانند يك حكيم مي انديشد، همچون يك عاشق بزرگ و يك عارف عظيم عشق مي ورزد، به سان يك قهرمان شمشير مي زند و همانند يك سياستمدار رهبري مي كند و مانند يك معلم اخلاق مظهر و سرمشق فضايل انساني براي يك جامعه است. هم يك پدر است و يك دوست وفادار و هم يك همسر نمونه.

چنين انساني است كه در دنيا تنهاست.

علي(عليه السلام) در ميان پيروانش هم تنهاست، در اوج ستايش هايي كه از او مي شود مجهول مانده است. درد علي (عليه السلام) دو گونه است: يك درد، دردي است كه از زخم شمشير ابن ملجم در فرق مباركش احساس مي كند، و درد ديگر، دردي است كه او را تنها در نيمه شب هاي خاموش به دل نخلستان هاي اطراف مدينه كشانده ... و به ناله در آورده است و ما تنها بر دردي مي گرييم كه از شمشير ابن ملجم در فرقش احساس مي كند .

اما، اين درد علي (عليه السلام) نيست،

كه علي(عليه السلام) درد شمشير را احساس نمي كند، و ... ما

درد علي را احساس نمي كنيم.

پروردگارا ! قلبمان را با روح آسماني اش ، پيوند زن.