میکردیم ادراکات بدیهی خود را به خلاف کنونی انجام میدادیم؛ مثلًا «2 2» را مساوی [3] مییافتیم چنانکه اینجا مساوی [4] مییابیم و چنانکه در همین جا نیز گاهی مساوی [1] مثلا میبینیم چنانکه اگر ما و مدرکات چهار گانه ما در روی یک

کانت به نقل مرحوم فروغی میگوید:

«انسانها جهان را با یک عینک مخصوص میبینند و نمیتوانند این عینک را از چشم خود دور سازند.»

اما مادیین میگویند:

«هر فردی از افراد انسان جهان را با عینک مخصوص به شخص خود میبیند و نمیتواند آن را از خود دور سازد.»

فرق دیگری نیز هست و آن اینکه کانت این عینک را فقط برای مشاهده عوارض طبیعت در جلو چشم انسان قرار میدهد و اما مادیین این عینک را برای مطالعه هر چیزی حتی ریاضیات و فلسفه در جلو چشم اشخاص قرار میدهند.

کانت به نقل مرحوم فروغی میگوید:

«معلوم را تشبیه میکنیم به مواد غذایی که باید به بدن برسد و «بدل ما یتحلّل» شود.

برای این مقصود باید مواد خوراکی از خارج داخل معده شود، آنگاه باید معده و اعضای دیگر هاضمه شیرههایی از خود ضمیمه کنند تا خوراکها غذا شود. پس خوراکها به منزله احساساتند و شیرهها حکم زمان و مکان (که به عقیده کانت ایندو غیر عینی و از مفهومات قبلی ذهن میباشند) را دارند.»

چنانکه سابقاً از گفتار ارانی نقل کردیم مادیین نیز عین همین تشبیه کانت را تکرار کردند، تنها اختلاف نظر در نوع شیرههایی است که ذهن از خود ضمیمه میکند. به عقیده کانت آن شیرهها عبارت است از مفهومات قبلی ذهن و به عقیده مادیین عبارت است از نوع تأثیر مخصوص سلسله عصبی.