درس سیزدهم : ارزش قیاس (1)

از جمله مسائلی که لازم است ضمن «کلّیات منطق» بیان شود، ارزش منطق است؛ و چون غالب تردید و انکارها در مورد ارزش منطق، درباره ارزش قیاس بوده است، ما آن را تحت عنوان «ارزش قیاس» بحث میکنیم؛ و به همین دلیل این بحث را که مربوط به فایده منطق است و طبق معمول باید در اولِ کار بدان توجه شود ما پس از بحث «قیاس» قرار دادیم [1].

قیاس- چنانکه قبلًا دانستیم- نوعی عمل است اما عمل ذهن. قیاس، نوعی خاص تفکر و سیر ذهن از معلوم به مجهول برای تبدیل آن به معلوم است. بدیهی است

البته آنچه در درجه اول بی اعتبار خواهد بود فلسفه است، زیرا فلسفه از هر علم و فنّ دیگر قیاسیتر است. منطق نیز بیاعتبار خواهد بود، از دو جهت: یکی این که منطق نیز در استدلالات خود از قیاس استفاده میکند؛ دیگر این که بیشتر قواعد منطق به طور مستقیم و یا غیر مستقیم مربوط است به «چگونه بایدی قیاس» و اگر قیاس فاقد ارزش و اعتبار باشد اکثر قواعد منطق بلاموضوع است.