آن داشته باشیم، و حدّ کامل یک مفهوم از نظر مرز بر ما مجهول است، یعنی طوری است که در مورد بعضی افراد تردید میکنیم که آیا داخل در این مفهوم هست یا نیست، میخواهیم آن طور روشن شود که به اصطلاح، جامع افراد و مانع اغیار باشد؛ و چنانکه میدانیم در همه علوم قبل از هر چیزی نیاز به یک سلسله تعریفات برای موضوعاتی که در آن علم طرح میگردد پیدا میشود، و البته تعریفات در هر علمی غیر از مسائل آن علم است، یعنی خارج از علم است و استطراداً آورده میشود. کار منطق در بخش تصورات این است که راه صحیح تعریفات را به ما ارائه دهد.

سؤالها

اینجا مناسب است که به یک مطلب اشاره شود و آن این که سؤالاتی که بشر در مورد مجهولات خود میکند یک جور نیست، انواع متعدد است و هر سؤالی فقط در مورد خودش درست است و به همین جهت الفاظی که در لغات جهان برای سؤال وضع شده است متعدد است؛ یعنی در هر زبانی چندین لغت سؤالی وجود دارد. تنوع و تعدد لغتهای سؤالی علامت تنوع سؤالهاست، و تنوع سؤالها علامت تنوع مجهولات انسان است، و پاسخی که به هر سؤال داده میشود غیر از پاسخی است که به سؤال دیگر باید داده شود. اینک انواع سؤالها:

1. سؤال از چیستی: چیست؟ ما هُو؟

2. سؤال از هستی: آیا هست؟ هَل؟

3. سؤال از چگونگی: چگونه؟ کیف؟

4. سؤال از چندی: چقدر است؟ چند تاست؟ کم؟

5. سؤال از کجایی: کجاست؟ أَینَ؟

6. سؤال از کی: چه زمانی؟ مَتی؟

7. سؤال از کیستی: چه شخصی؟ مَن هو؟

8. سؤال از کدامی: کدامیک؟ أَی؟

9. سؤال از چرایی: علت چیست؟ یا فایده چیست؟ و یا به چه دلیل؟ لِمَ؟

پس معلوم میشود وقتی که درباره یک شیء مجهولی سؤال داریم مجهول ما به چند گونه میتواند باشد و قهراً پرسش ما چند گونه میتواند باشد؛ گاهی میپرسیم که